Triều cường là gì? Nguyên nhân, Tác động, Phân biệt với thủy triều

Chu Văn An

Nước dâng do bão là hiện tượng tự nhiên quen thuộc nhưng thường bị nhầm lẫn với thủy triều. Vậy nước dâng do bão là gì? Nguyên nhân gây ra mực nước cao bất thường và ảnh hưởng của nó đến đời sống con người như thế nào? Bài viết này sẽ giải thích chi tiết về nước dâng do bão, phân biệt với thủy triều và phân tích các yếu tố liên quan để bạn hiểu rõ hơn về hiện tượng quan trọng này.

1. Nước dâng do bão là gì?

Nước dâng do bão là hiện tượng tự nhiên xảy ra khi mực nước biển, sông ngòi dâng cao bất thường trong một khoảng thời gian nhất định, gây ra lũ lụt ở các vùng ven biển hoặc cửa sông. Sự dâng lên của nước thường liên quan chặt chẽ đến chu kỳ thủy triều – hiện tượng mực nước biển thay đổi theo sự chuyển động của mặt trăng và mặt trời.

Nước dâng do bão thường xuất hiện rõ ràng hơn vào thời điểm “trăng non” hoặc “trăng tròn”, khi lực hấp dẫn tổng hợp của mặt trăng và mặt trời tác động mạnh nhất lên Trái đất. Tuy nhiên, nước dâng do bão ngày nay còn bị ảnh hưởng bởi các yếu tố khác như biến đổi khí hậu, hoạt động xây dựng của con người và điều kiện khí tượng bất thường.

Triều cường dâng cao ở thành phố Hồ Chí Minh

2. Nguyên nhân triều cường

Lực hấp dẫn của mặt trăng và mặt trờiLực hấp dẫn của mặt trăng là yếu tố chi phối gây ra thủy triều và khi mặt trời phối hợp với nhau (khi các thiên thể này thẳng hàng), thủy triều đạt mức cao nhất, tạo ra nước dâng do bão. Ngược lại, khi mặt trời và mặt trăng tạo thành một góc vuông với Trái đất sẽ xảy ra hiện tượng thủy triều xuống.

Gió mùa và áp thấp Trong các cơn bão nhiệt đới hoặc thời kỳ gió mùa, gió mạnh từ biển thổi vào đất liền đẩy một lượng nước lớn vào bờ. Kết hợp với áp suất thấp, nước bị nén và dâng lên cao hơn bình thường. Điều này thường thấy ở các cơn bão lớn ở đồng bằng sông Cửu Long hay duyên hải miền Trung Việt Nam.

Các vành đai áp suất và gió trên Trái đất

Biến đổi khí hậu và mực nước biển dâng cao Biến đổi khí hậu toàn cầu khiến Trái đất nóng lên, làm tan chảy các chỏm băng ở các cực và làm tăng lượng nước biển. Trong hơn 100 năm qua, mực nước biển đã tăng trung bình 10–20 cm và theo dự báo, con số này có thể lên tới 1 m trong thế kỷ tới. Điều này làm cho nước dâng do bão trở thành mối đe dọa thường xuyên ở các vùng trũng thấp.

Hoạt động của con người Sự can thiệp của con người vào môi trường như lấn biển, khai thác cát và xây dựng bừa bãi sẽ phá hủy các vùng đệm tự nhiên như rừng ngập mặn và đầm lầy ven biển. Những hệ sinh thái này đóng vai trò quan trọng trong việc hấp thụ và điều hòa mực nước.

3. Ảnh hưởng của triều cường

Đối với đời sống và kinh tế, triều cường làm ngập nhà cửa, đường phố và cơ sở hạ tầng công cộng, gây khó khăn trong đi lại, sinh hoạt và sản xuất. Tại đồng bằng sông Cửu Long – “vựa lúa” của Việt Nam, lũ lụt thường xuyên làm giảm năng suất nông nghiệp, gây thiệt hại nặng nề cho nền kinh tế quốc gia.

Đối với môi trường, hệ sinh thái ven biển và rừng ngập mặn bị phá hủy dưới tác động của nước biển dâng, làm giảm khả năng bảo vệ bờ biển trước sóng, bão. Nước ngọt từ các sông bị nhiễm mặn, ảnh hưởng nghiêm trọng đến nguồn nước tưới tiêu và sinh hoạt.

Vấn đề sức khỏe Thủy triều dâng cao không chỉ gây khó khăn về thể chất mà còn ảnh hưởng đến sức khỏe cộng đồng. Lũ lụt kéo dài tạo môi trường thuận lợi cho muỗi sinh sản, dẫn đến nguy cơ bùng phát các bệnh truyền nhiễm như sốt xuất huyết, sốt rét, bệnh ngoài da.

4. Nước dâng do bão có phải là thủy triều không?

Thủy triều là hiện tượng mực nước biển thay đổi theo chu kỳ hàng ngày do tác động của trọng lực từ mặt trăng và mặt trời, cùng với lực ly tâm của Trái đất. Hiện tượng này xảy ra đều đặn 2 lần trong ngày, với chu kỳ gồm thủy triều lên (nước dâng) và thủy triều xuống (triều thấp).

Thủy triều là một hiện tượng tự nhiên ổn định có thể dự đoán được thông qua lịch thiên văn. Đây là nhân tố chính gây nên sự biến đổi mực nước ở vùng ven biển, cửa sông.

Triều cường có thể coi là một loại thủy triều đặc biệt, khi thủy triều lên đến đỉnh điểm nhưng bị khuếch đại bởi các yếu tố như:

• Gió mạnh thổi từ biển vào đất liền: Gió đẩy những khối nước lớn về phía bờ biển, khiến mực nước dâng cao.
• Áp suất thấp: Áp suất thấp khi có bão làm giảm áp lực lên mặt nước, khiến mực nước biển dâng cao.
• Nước lũ từ thượng nguồn: Ở các khu vực như đồng bằng sông Cửu Long, triều cường thường đi kèm với lũ từ các sông.

5. Triều cường rơi vào ngày nào?

Triều cường thường xảy ra vào các ngày trăng non, rằm, tức là vào khoảng các ngày 1, 2 hoặc 14, 15 âm lịch hàng tháng. Đây là thời điểm mặt trăng, mặt trời và Trái đất thẳng hàng khiến lực hấp dẫn từ mặt trăng và mặt trời cộng hưởng tạo nên thủy triều cao nhất.

Nước dâng do bão không chỉ là hiện tượng tự nhiên mà còn là lời cảnh báo nghiêm trọng về tác động của biến đổi khí hậu. Chủ động phòng ngừa và ứng phó không chỉ bảo vệ tài nguyên mà còn đảm bảo an toàn và chất lượng cuộc sống cho cộng đồng.