Phụ gia thực phẩm là gì? Phân loại, danh sách các phụ gia nguy hiểm và lưu ý khi sử dụng

Chu Văn An

Phụ gia thực phẩm là một phần không thể thiếu trong ngành thực phẩm, giúp nâng cao hương vị, màu sắc và thời gian bảo quản. Tuy nhiên, không phải chất phụ gia nào cũng an toàn cho sức khỏe. Bài viết dưới đây sẽ cung cấp thông tin chi tiết về khái niệm phụ gia thực phẩm, cách phân loại, danh sách các chất phụ gia nguy hiểm và những lưu ý quan trọng khi sử dụng để bảo vệ sức khỏe của bạn và gia đình. Hãy cùng tìm hiểu ngay bây giờ!

1. Phụ gia thực phẩm là gì?

Phụ gia thực phẩm là các hợp chất hóa học hoặc tự nhiên được thêm vào thực phẩm để cải thiện một hoặc nhiều khía cạnh như hương vị, màu sắc, độ bền hoặc kết cấu.

Phụ gia thực phẩm trong Tiếng Anh là gì?: Trong tiếng Anh, phụ gia thực phẩm được gọi là “Phụ gia thực phẩm”.

Mục đích sử dụng:

• Tăng sức hấp dẫn: Làm cho sản phẩm đẹp hơn, hấp dẫn hơn với người tiêu dùng.
• Kéo dài thời gian bảo quản: Đảm bảo thực phẩm duy trì chất lượng lâu dài mà không bị hư hỏng.
• Hỗ trợ sản xuất: Giúp tối ưu hóa chế biến thực phẩm và sản xuất hàng loạt.

Ví dụ, bánh quy giòn nhờ chất chống ẩm, nước giải khát duy trì vị chua ngọt cân bằng nhờ chất điều chỉnh độ axit.

2. Phân loại phụ gia thực phẩm

Phụ gia thực phẩm được phân thành các nhóm chính dựa trên công dụng và chức năng cụ thể:

Chất bảo quản:

Vai trò: Ngăn chặn sự phát triển của vi khuẩn, nấm mốc hay quá trình oxy hóa, giúp thực phẩm không bị ôi thiu.

Ví dụ: Natri nitrat (dùng trong thịt chế biến), axit benzoic (trong nước ngọt).

Phụ gia axit benzoic trong nước giải khát

Chất tăng hương vị:

Vai trò: Tăng cường hoặc tái tạo hương vị tự nhiên của thực phẩm, hài hòa hương vị.

Ví dụ: Monosodium glutamate (MSG) tạo vị umami, đường nhân tạo như aspartame cho đồ uống không đường.

Chất tạo màu:

Vai trò: Làm cho sản phẩm trở nên hấp dẫn hơn với màu sắc tự nhiên hoặc nổi bật.

Ví dụ: Màu tự nhiên từ củ dền (đỏ), nghệ (vàng) hoặc màu tổng hợp như xanh lá cây (E102).

Chất tạo màu tự nhiên trong thực phẩm

Chất chống oxy hóa:

Vai trò: Bảo vệ thực phẩm khỏi quá trình oxy hóa dẫn đến thay đổi màu sắc hoặc hương vị, đặc biệt là trong dầu ăn và thực phẩm đã qua chế biến.

Ví dụ: Vitamin C (axit ascorbic), vitamin E (tocopherol).

Chất làm đặc, chất tạo gel, chất ổn định:

Vai trò: Cải thiện kết cấu, giúp thực phẩm trở nên mịn và không bị tách rời.

Ví dụ: Pectin (trong mứt), gelatin (trong bánh pudding).

Pectin tạo kết cấu mịn trong mứt

3. Danh mục phụ gia thực phẩm nguy hiểm

Mặc dù phụ gia thực phẩm mang lại nhiều lợi ích nhưng một số có thể gây hại nếu sử dụng không đúng cách hoặc vượt quá liều lượng. Dưới đây là một số chất phụ gia nguy hiểm cần lưu ý:

• Chất tạo màu tổng hợp: Một số chất như E102 (Tartrazine) hoặc E110 (Sunset Yellow) có thể gây dị ứng hoặc tăng nguy cơ ung thư nếu sử dụng lâu dài.
• Chất bảo quản hóa học: Natri nitrat và nitrit (E250, E251) dùng trong chế biến thịt có thể hình thành chất gây ung thư khi phản ứng với nhiệt độ cao.
• Chất làm ngọt nhân tạo: Aspartame hoặc saccharin có thể gây ảnh hưởng đến thần kinh hoặc tăng nguy cơ mắc bệnh mãn tính nếu tiêu thụ quá mức.

4. Quy định về phụ gia thực phẩm ở Việt Nam

Phụ gia thực phẩm được quản lý là gì?: Theo Bộ Y tế Việt Nam, phụ gia thực phẩm chỉ được sử dụng nếu nằm trong danh mục cho phép và sử dụng đúng mục đích, đúng liều lượng.

QCVN về phụ gia thực phẩm: Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia (QCVN) về phụ gia thực phẩm đưa ra các tiêu chuẩn an toàn và hướng dẫn cụ thể cho từng loại phụ gia.

TCVN về phụ gia thực phẩm: Tiêu chuẩn Việt Nam (TCVN) cung cấp các thông tin về tính chất, hàm lượng, yêu cầu kỹ thuật của phụ gia thực phẩm.

5. Ứng dụng phụ gia thực phẩm

Phụ gia thực phẩm được sử dụng rộng rãi trong hầu hết các loại sản phẩm thực phẩm chế biến:

Ngành bánh kẹo: Chất ngọt và màu sắc hấp dẫn giúp thu hút trẻ em. Chất nhũ hóa giúp tăng độ bông xốp của kẹo mềm.

Chế biến thịt và cá: Sử dụng chất bảo quản như natri nitrat để giữ cho thịt có màu đỏ và kéo dài thời gian sử dụng. Chất tạo hương khói nhân tạo trong xúc xích, xúc xích.

Đồ uống: Chất điều chỉnh độ axit và màu tự nhiên trong các loại nước ép trái cây và nước ngọt có ga.

Thực phẩm đóng hộp: Chất chống oxy hóa giúp dầu mỡ không bị ôi thiu, thực phẩm vẫn giữ được hương vị.

Chất chống oxy hóa giúp ngăn dầu mỡ bị hỏng trong thực phẩm đóng hộp

6. Phụ gia thực phẩm tự nhiên và tổng hợp

Phụ gia tự nhiên: Là những chất được chiết xuất từ ​​nguyên liệu tự nhiên như thực vật, động vật hoặc khoáng chất. Ưu điểm: An toàn, ít gây dị ứng, thường thích hợp với thực phẩm hữu cơ. Ví dụ: Lecithin từ đậu nành (nhũ hóa), màu đỏ từ củ cải đường. Hạn chế: Giá thành cao, hiệu quả thấp hơn so với phụ gia tổng hợp.

Phụ gia tổng hợp: Được sản xuất trong phòng thí nghiệm, có thể tái tạo hoặc tăng cường các đặc tính mong muốn. Ưu điểm: Hiệu quả cao, giá thành thấp, chất lượng dễ kiểm soát. Hạn chế: Nếu sử dụng quá mức hoặc không đúng cách có thể gây hại cho sức khỏe.

Phụ gia thực phẩm đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao chất lượng và hiệu quả sản xuất thực phẩm. Tuy nhiên, cần sử dụng đúng cách và tuân thủ các quy định an toàn để đảm bảo sức khỏe cho người tiêu dùng.