Phòng lab và những điều bạn chưa từng biết về phòng lab

Chu Văn An

Đối với những người đang nghiên cứu các lĩnh vực như sinh học, hóa học, y học, vật lý,… thì khái niệm phòng thí nghiệm không còn xa lạ nữa. Tuy nhiên, không phải ai cũng hiểu rõ về cách thiết kế, lắp đặt và chuẩn bị thiết bị. Vì vậy, trong bài viết hôm nay chúng ta sẽ đi sâu hơn vào vấn đề này.

1. Định nghĩa phòng thí nghiệm là gì?

Phòng thí nghiệm hay còn gọi là phòng thí nghiệm là cơ sở được thiết kế, xây dựng, lắp đặt các công cụ, thiết bị khoa học kỹ thuật nhằm tạo điều kiện bảo đảm thực hiện an toàn các thí nghiệm trong các lĩnh vực tự nhiên (sinh học – hóa học – vật lý), phục vụ mục đích nghiên cứu và học tập khoa học. Ngày nay, không chỉ giới hạn ở mục đích thí nghiệm trong lĩnh vực tự nhiên, phòng thí nghiệm còn trở thành không gian sáng tạo cho học sinh theo phương pháp giảng dạy STEM (khoa học-công nghệ-kỹ thuật-nghệ thuật-toán).

Ở các trường trung học và đại học, chúng ta có thể dễ dàng tìm thấy những phòng thí nghiệm được xây dựng. Tuy nhiên, hệ thống trường tiểu học, mẫu giáo, trung học cơ sở cũng từng bước đưa lab vào hoạt động nhằm nâng cao chất lượng học tập. Từ đó, học sinh có thêm cơ hội tiếp cận công nghệ sớm trong thời đại giáo dục 4.0.

Phòng thí nghiệm vật lý có thể chứa buồng chân không hoặc máy gia tốc hạt. Trong khi đó, người ta có thể lắp đặt thiết bị dùng để in mô hình 3D hoặc cắt laser trong phòng thí nghiệm STEM giúp học sinh dễ dàng tạo ra các sản phẩm như mô hình thùng rác thông minh, nhà thông minh, robot tự hành,…

Hình 1: Phòng thí nghiệm

2. Phân loại phòng thí nghiệm

Tùy theo nhu cầu, mục đích sử dụng và lĩnh vực nghiên cứu, Lab được chia thành các loại sau:

– Phòng hóa học.

– Phòng thí nghiệm Vật lý.

– Phòng thí nghiệm y tế.

– Phòng thí nghiệm vi sinh.

– Phòng thí nghiệm cơ bản phục vụ quá trình học tập.

– Phòng thí nghiệm phục vụ quá trình nghiên cứu và sản xuất.

Hình 2: Phòng thí nghiệm hóa sinh

3. Quy định về thiết kế phòng thí nghiệm chuẩn như thế nào?

3.1. Ánh sáng

Trong bất kỳ môi trường nào, ánh sáng luôn là yếu tố quan trọng. Đặc biệt, ánh sáng được quan tâm chặt chẽ hơn nhiều trong những môi trường làm việc đòi hỏi những đặc tính cụ thể và quan trọng.

Quy định về tiêu chuẩn thiết kế phòng thí nghiệm là trong phòng có thể sử dụng ánh sáng nhân tạo hoặc ánh sáng tự nhiên. Một môi trường làm việc đảm bảo ánh sáng tốt sẽ giúp nhân viên thực hiện các thao tác an toàn, chi tiết và hiệu quả hơn. Từ đó giảm thiểu lãng phí không cần thiết. Khi thiết kế ánh sáng cần tuân thủ yêu cầu không quá mờ hoặc quá sáng.

Hình 3: Hệ thống chiếu sáng phòng thí nghiệm phải đảm bảo

3.2. Nhiệt độ

Yêu cầu của mỗi phòng thí nghiệm ở mỗi ngành sẽ khác nhau. Vì vậy, tùy theo mục đích sử dụng và chức năng mà nhiệt độ sẽ được thiết kế ở mức phù hợp. Đảm bảo đúng tiêu chuẩn, không bị ảnh hưởng bởi các yếu tố khác. Một số thiết bị có khả năng tỏa nhiệt cần đặt xa, tách biệt khỏi không gian làm việc.

3.3. Hệ thống thông gió

Trong phòng thí nghiệm, hệ thống thông gió cần được lắp đặt phù hợp tùy theo yêu cầu và tiêu chuẩn thiết kế của phòng thí nghiệm để tạo ra môi trường làm việc tốt nhất. Bởi lẽ, phòng thí nghiệm thường xuyên tiếp xúc với nhiều loại hóa chất có thể chứa độc tố, mùi hôi khó chịu. Vì vậy, tại các vị trí làm việc luôn cần trang bị hệ thống thông gió cục bộ. Một yếu tố khác cần được xem xét là tốc độ lưu thông không khí. Bởi yếu tố này sẽ ảnh hưởng đến việc phát tán khí độc hoặc các chất ô nhiễm ra môi trường.

3.4. Tiếng ồn

Máy móc, thiết bị sử dụng trong quá trình thiết kế phòng thí nghiệm phải được lựa chọn cẩn thận. Trong số đó không thể bỏ qua yếu tố tiếng ồn. Phải có biện pháp giảm thiểu hoặc loại bỏ tiếng ồn, tránh gây ra tiếng ồn quá lớn làm giảm hiệu quả làm việc.

3.5. Khoa học lao động

Các thiết bị, máy móc của phòng thí nghiệm phải được bố trí, thiết kế phù hợp với mục đích sử dụng và hoạt động làm việc. Đặc biệt hạn chế tối đa sai sót, rủi ro ảnh hưởng đến an toàn chất lượng sản phẩm và người lao động.

Hình 4. Máy móc, thiết bị được bố trí hợp lý

3.6. Bố trí làm việc với các tác nhân sinh học

Tất cả các phòng thí nghiệm đều có chung tiêu chuẩn thiết kế về tác nhân sinh học. Theo đó, cần thiết kế các tác nhân vi sinh vật có hại, có khả năng lây lan để tác động đến môi trường và con người một cách phù hợp hơn. Đặc biệt, đối với các vi sinh vật thuộc nhóm nguy cơ III trở lên cần có biện pháp phòng ngừa cao hơn.

3.7. Cửa

Tại các lối ra hoặc cửa thoát hiểm của phòng thử nghiệm phải thiết kế các ký hiệu, dấu hiệu phù hợp. Đặc biệt đối với phòng thí nghiệm có chứa chất dễ cháy nổ, chất nguy hiểm sinh học, chất phóng xạ phải có biển báo mức độ nguy hiểm theo quy định và được quốc tế công nhận.

3.8. Sự an toàn

Tất cả các cửa phòng thí nghiệm phải có cửa khóa được. Việc đóng mở cửa phải đơn giản để khi có sự cố có thể thoát ra ngoài nhanh chóng. Để hạn chế quyền truy cập trong khi thực hiện các thí nghiệm có độ nguy hiểm cao, nên thiết kế khóa bên trong. Chỉ những người có thẩm quyền mới được phép ra vào. Đồng thời, cần hiểu rõ các nội quy trong phòng thí nghiệm để hạn chế rủi ro.

Qua bài viết trên các bạn đã hiểu rõ hơn về phòng lab cũng như những tiêu chuẩn để thiết kế loại phòng này rồi phải không? Hy vọng thông tin giúp bạn đọc bổ sung thêm nhiều kiến ​​thức hay trong đời sống xã hội.