Ô nhiễm phóng xạ là gì? Nguyên nhân, tác hại và cách phòng tránh

Chu Văn An

Ô nhiễm phóng xạ là gì? Nguyên nhân gây ra hiện tượng này là gì, tác hại ra sao và cách phòng tránh như thế nào? Đây đều là những vấn đề được quan tâm lớn nhất khi nói đến ô nhiễm phóng xạ hiện nay. Vì vậy để có thể trang bị cho mình những kiến ​​thức hữu ích về loại ô nhiễm này, bạn không nên bỏ lỡ những chia sẻ thú vị sau đây từ Labvietchem.

1. Ô nhiễm phóng xạ là gì?

Ô nhiễm phóng xạ là gì? Ô nhiễm phóng xạ được hiểu là sự lắng đọng các chất phóng xạ trên bề mặt trái đất và không khí. Việc thải ra như vậy có thể khiến con người bị phơi nhiễm và làm ô nhiễm môi trường xung quanh.

Hiện nay, ô nhiễm phóng xạ được chia thành hai loại như sau:

• Ô nhiễm phóng xạ bên ngoài: Là khi chất phóng xạ được lắng đọng trên thiết bị hoặc trên bề mặt của vật thể hoặc con người.
• Ô nhiễm phóng xạ bên trong: Là khi con người hít phải, nuốt hoặc hấp thụ chất phóng xạ vào cơ thể.

Ô nhiễm phóng xạ

2. Nguyên nhân gây ô nhiễm phóng xạ

Tình trạng ô nhiễm phóng xạ trên thế giới hiện nay có thể do nhiều nguyên nhân. Trong đó, 2 nguyên nhân phổ biến nhất bao gồm:

2.1. Nhà máy sản xuất hạt nhân

Nhà máy sản xuất hạt nhân hay lò phản ứng hạt nhân là nơi chứa nhiều chất phóng xạ nhất. Đây cũng là nơi bắt nguồn của ô nhiễm phóng xạ trong tự nhiên và môi trường sống. Khi các nhà máy, lò phản ứng bị rò rỉ, chất phóng xạ sẽ thoát ra bên ngoài.

Nơi chứa nhiều phóng xạ nhất là nhà máy hạt nhân

Ngoài ra, chất thải phóng xạ thải ra môi trường bên ngoài còn khiến môi trường bị ô nhiễm chất phóng xạ nghiêm trọng. Bằng chứng là thảm họa phóng xạ từ nhà máy sản xuất hạt nhân Fukushima Daiichi ở Nhật Bản xảy ra vào năm 2011.

2.2. Vũ khí hạt nhân

Nguyên nhân tiếp theo gây ô nhiễm phóng xạ trên thế giới hiện nay chính là vũ khí hạt nhân. Sử dụng vũ khí hạt nhân một cách tùy tiện và sai mục đích có thể trở thành thảm họa cho nhân loại. Bởi chất phóng xạ trong vũ khí hạt nhân có thể khiến con người và thiên nhiên nhanh chóng bị hủy diệt.

Không những vậy, nó còn để lại những hậu quả khôn lường cho thế hệ tương lai. Có lẽ vì điều này mà việc sử dụng vũ khí hạt nhân trên thế giới ngày nay được quy định chặt chẽ hơn. Để vừa ngăn chặn nguy cơ ô nhiễm phóng xạ, vừa bảo vệ con người trước những nguy hiểm có thể xảy ra.

Vũ khí hạt nhân – Một trong những nguyên nhân chính gây ô nhiễm phóng xạ hiện nay

3. Tác hại của ô nhiễm phóng xạ

Tác hại của ô nhiễm phóng xạ là điều con người hoàn toàn có thể nhìn thấy và cảm nhận được bằng mắt thường. Theo đó, hiện tượng ô nhiễm này đã và đang gây ra những tác hại sau:

3.1. Tác dụng đối với con người

Các chất phóng xạ và ô nhiễm phóng xạ đều cực kỳ nguy hiểm đối với con người. Bởi nó gây ra những ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe, đặc biệt là gây ra những biến đổi về gen trong cơ thể. Hiện nay, có 2 loại nhiễm trùng phóng xạ phổ biến là nhiễm trùng mãn tính và nhiễm trùng cấp tính.

Tiếp xúc với bức xạ cấp tính sẽ gây ra các vấn đề về thần kinh và da, buồn nôn và chóng mặt. Các triệu chứng có thể bắt đầu trong vòng một hoặc hai giờ và có thể kéo dài hàng tháng. Nguy hiểm hơn nữa là có thể dẫn đến tử vong. Liều gây ra thể cấp tính là > ~ 0,1 Gy/h.

Trong trường hợp tiếp xúc với bức xạ mãn tính sẽ gây suy nhược cơ thể, suy nhược thần kinh, rối loạn máu… Ngưỡng của hội chứng bức xạ mãn tính là 0,7 – 1,5 Gy, với liều > 0,1 Gy/năm.

3.2. Tác dụng đối với sinh vật

Ô nhiễm phóng xạ còn ảnh hưởng đến các sinh vật sống trong môi trường bị ô nhiễm. Các sinh vật trong vùng phóng xạ sẽ có triệu chứng ngộ độc và tổn thương cơ thể tùy thuộc vào liều lượng bức xạ đi vào cơ thể…

Không chỉ vậy, ô nhiễm phóng xạ trong sinh vật còn ảnh hưởng đến sự thay đổi di truyền, gây dị tật bẩm sinh, gây hại cho sinh vật sống và có thể khiến sinh vật chết một cách nguy hiểm.

Ô nhiễm phóng xạ không chỉ ảnh hưởng đến con người mà còn ảnh hưởng đến các sinh vật sống

3.3. Tác động đến môi trường

Môi trường là nơi bị ảnh hưởng nhiều nhất khi chất phóng xạ bị rò rỉ. Chất phóng xạ khi thoát ra ngoài sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến toàn bộ môi trường tự nhiên. Bao gồm: môi trường đất, môi trường nước, môi trường không khí.

Các chất phóng xạ này sẽ ảnh hưởng đến điều kiện tự nhiên của môi trường. Từ đó gây ra những biến đổi về khí hậu và các đặc điểm tự nhiên khác. Đồng thời, môi trường tự nhiên ảnh hưởng trực tiếp đến mọi sinh vật sống trong môi trường đó.

4. Cách xử lý, ngăn ngừa ô nhiễm phóng xạ

Trước những ảnh hưởng nghiêm trọng đến con người, mỗi chúng ta nên học cách xử lý và ngăn ngừa ô nhiễm phóng xạ. Theo đó, các nhà khoa học đã đưa ra một số cách điều trị và phòng ngừa hiệu quả như sau:

• Nếu sống ở khu vực có nhà máy hạt nhân, bạn cần đeo khẩu trang và mặc quần áo bó sát khi ra ngoài. Ngoài ra, không nên sử dụng các loại thực phẩm như rau, trái cây trồng ở khu vực này.
• Nước uống và nước sinh hoạt cũng cần được kiểm tra thường xuyên. Điều này nhằm đảm bảo nguồn nước không bị nhiễm phóng xạ và an toàn khi sử dụng.
• Đối với những người phụ trách khai thác mỏ và công nhân tại các nhà máy lò phản ứng hạt nhân cần tuân thủ an toàn lao động. Ví dụ sử dụng thiết bị bảo hộ chuyên dụng để đảm bảo an toàn; Làm việc theo đúng quy trình nhằm hạn chế triệt để tình trạng rò rỉ chất phóng xạ ra bên ngoài.
• Đối với các nhà máy lò phản ứng hạt nhân và lò hạt nhân, các tiêu chuẩn an toàn cần được thực thi nghiêm ngặt. Đặc biệt, phải đảm bảo chất thải nhiễm chất phóng xạ không được thải ra môi trường bên ngoài.

Ngăn ngừa ô nhiễm phóng xạ là cách tốt nhất để người dân tự bảo vệ mình

5. Hiện trạng ô nhiễm phóng xạ ở Việt Nam

Hiện nay ở Việt Nam tình trạng ô nhiễm phóng xạ gần như không xảy ra và đang được kiểm soát rất tốt. Bởi ở Việt Nam chúng ta cũng có cơ quan, tổ chức chịu trách nhiệm quản lý an toàn bức xạ. Trong đó có Cơ quan Hạt nhân Quốc gia (VNSA) và Bộ Khoa học và Công nghệ.

Ngoài ra, Việt Nam cũng xây dựng các quy định, tiêu chuẩn an toàn áp dụng để kiểm soát, giám sát việc sử dụng, xử lý chất phóng xạ. Kiểm tra an toàn thường xuyên được thực hiện để đảm bảo tuân thủ.

Ngoài ra, Việt Nam cũng thường xuyên tham gia các chương trình, hợp tác quốc tế trong lĩnh vực an toàn bức xạ. Từ đó, nâng cao khả năng quản lý và giảm thiểu nguy cơ ô nhiễm phóng xạ trong tương lai.

Có thể nói, ô nhiễm phóng xạ là một hiện tượng vô cùng nguy hiểm đối với con người và môi trường. Tuy nhiên, chúng ta hoàn toàn có thể phòng ngừa và bảo vệ bản thân theo khuyến cáo của các chuyên gia trên thế giới.