Những điểm khác biệt giữa công tắc và cầu dao

Lê Hồng Phong

Cầu dao và công tắc là những thiết bị phổ biến trong hệ thống điện công nghiệp và dân dụng hiện nay. KTH ELECTRIC và bạn sẽ tìm hiểu về sự khác biệt và tương đồng của cả hai thiết bị.

So sánh đặc điểm của công tắc và cầu dao

Công tắc điện là thiết bị đóng ngắt dòng điện trực tiếp, được lắp đặt cùng với các thiết bị khác trong hệ thống điện như hộp điện, ổ cắm… Vỏ ngoài của công tắc được làm từ nhựa hoặc gốm cách điện với nhiều hình dạng khác nhau như hình tròn, hình vuông, hình thoi… Có 3 loại công tắc chính tùy theo cách sử dụng: công tắc đẩy, công tắc xoay và công tắc bật tắt.

Ngoài ra, công tắc còn được phân loại theo chiều và số cực:

• Công tắc 1 chiều – Công tắc 2 cực: Loại công tắc thông dụng nhất, được thiết kế 1 cực chủ động và 1 cực tĩnh, dùng để bật/tắt bóng đèn, quạt, máy hút mùi và một số thiết bị khác.
• Công tắc 2 chiều – Công tắc 3 cực: Là công tắc có thể kết hợp với một công tắc khác để điều khiển 1 thiết bị, dùng để bật/tắt đèn ở hành lang, cầu thang, phòng ngủ,…

Cầu dao là thiết bị chuyên dụng dùng để ngắt dòng điện khi có sự cố về điện. Vỏ ngoài của cầu dao cũng được làm từ gốm hoặc nhựa cách điện tương tự như công tắc. Nếu công tắc chỉ có thể bật/tắt bằng tay thì cầu dao có cả cơ cấu bật/tắt thủ công và cơ chế tự động. Mặt khác, cầu dao được thiết kế để lắp đặt trong hệ thống điện chung, trong từng khu vực hoặc trong các thiết bị có công suất lớn.

Cấu trúc của cầu dao phức tạp hơn nhiều so với công tắc. Cầu dao có bộ phận tiếp điểm để đóng/mở mạch, bộ phận cần cầu dao, bộ phận lò xo điều khiển tiếp điểm và nhiều vị trí khác.

=>> Những ai đang phân vân về cầu dao và cầu dao có thể tham khảo bài viết: So sánh cầu dao và cầu dao – Nên chọn loại nào?

So sánh nguyên lý hoạt động của cầu dao và công tắc

Công tắc điện có nguyên lý làm việc rất đơn giản:

• Khi đóng công tắc: hai cực dương và cực tĩnh tiếp xúc, làm kín mạch, cho dòng điện chạy qua và thiết bị được kết nối sẽ hoạt động.
• Khi tắt công tắc: Cực chủ động tách ra khỏi cực tĩnh, làm ngắt dòng điện và thiết bị sẽ ngừng hoạt động.

Công tắc không thể tự động bật/tắt trong khi một số loại cầu dao có cơ chế này.

Cầu dao có nguyên lý hoạt động phức tạp hơn công tắc. Hãy theo dõi sơ đồ sau để hiểu rõ hơn về nguyên tắc này:

Khi dòng điện đi qua cầu dao, móc số 2 và số 3 sẽ được buộc lại với nhau để cho dòng điện chạy qua. Lúc này hai vị trí nam châm mở tiếp điểm và không hút nhau. Khi dòng điện quá áp đi qua sẽ gây ra sự chênh lệch dòng điện giữa dây pha và dây trung tính, tạo ra từ trường khiến nam châm hút nhau, làm tách hai tiếp điểm và cắt điện.

Cầu dao RCCB, RCBO và ELCB có chức năng đóng mạch khi phát hiện dòng điện rò rỉ, tránh tình trạng đoản mạch hoặc điện giật nguy hiểm. Ngược lại, dòng điện có thể rò rỉ tới vị trí công tắc mà không bị gián đoạn.

=>> Xem thêm: Cầu dao tự động và khởi động từ khác nhau như thế nào?

Vị trí lắp đặt công tắc, cầu dao phù hợp

Công tắc được lắp đặt ở nhiều vị trí trong hệ thống điện, điển hình là cạnh cửa, cạnh đầu giường. Vì mang tính chất cục bộ nên công tắc thường được kết hợp với các thiết bị điện xung quanh.

Vị trí lắp đặt cầu dao là tại hộp điện chính, các khu vực điện ở từng khu vực như các tầng, các phòng để điều khiển nhiều thiết bị, đường dây điện. Một số cầu dao được lắp đặt riêng cho thiết bị công suất lớn.

Vị trí lắp đặt công tắc điện cần thuận tiện, dễ nhìn và dễ sử dụng. Vị trí lắp đặt cầu dao thường ở đầu hệ thống điện và tập trung các thiết bị điện liên quan. Đồng thời, cả hai thiết bị đóng cắt này cần được lắp đặt ở nơi khô ráo, không ẩm ướt với nhiệt độ môi trường vừa phải.

Trên đây là những khác biệt cơ bản về đặc điểm kết cấu, nguyên lý làm việc và ứng dụng giữa cầu dao và công tắc – hai thiết bị rất quan trọng trong hệ thống điện. 2 thiết bị này phối hợp với nhau rất hiệu quả, tối ưu cho mục đích sử dụng của bạn. Để có thêm những kiến ​​thức bổ ích trong ngành điện, hãy theo dõi website KTH ELECTRIC tại: https://btb-electric.com/vi/.