Nhiễm độc chì là gì? Triệu chứng ngộ độc chì và cách xử trí

Chì được biết đến là kim loại độc hại tích tụ trong cơ thể, gây ra những ảnh hưởng có hại cho sức khỏe, đặc biệt là ở trẻ em. Vậy dấu hiệu ngộ độc chì là gì? Có bất kỳ rủi ro sức khỏe? Phải làm gì khi bị ngộ độc?

1. Ngộ độc chì là gì?

Chì là kim loại nặng tồn tại trong môi trường, chủ yếu được hình thành từ các hoạt động của con người như đốt nhiên liệu hóa thạch, khai khoáng…

Nếu bạn tiêu thụ thực phẩm hoặc nước uống có chứa chì, nó có thể gây ngộ độc. Ngộ độc chì là tình trạng cơ thể tích tụ một lượng lớn kim loại chì, gây mệt mỏi, đau đầu, khó ngủ, buồn nôn…

Chì có độc không?

2. Nguồn gây ngộ độc chì

Chì hiện diện ở mọi nơi trong môi trường sống của chúng ta. Nó có thể xâm nhập vào cơ thể từ các nguồn sau:

– Môi trường:

+ Sơn có chì.

+ Đất: Tại các khu vực bị nhiễm sơn chì, các khu công nghiệp, đường có phương tiện sử dụng xăng pha chì.

Khu công nghiệp bị ô nhiễm chì

+ Nước: Nguồn nước ngầm gần đất bị ô nhiễm, đường ống dẫn nước chứa chì, dụng cụ nấu ăn có chứa chì.

+ Không khí: Khí thải từ các khu công nghiệp, xăng pha chì.

– Thực phẩm, thuốc:

+ Chì có thể tìm thấy trong các loại thực phẩm đóng hộp chứa chất hàn chì, dụng cụ nấu ăn có chứa chì và các nguồn thực phẩm được trồng ở vùng bị ô nhiễm.

+ Trước đây chì có trong một số loại thuốc như thuốc cam, thuốc buộc lưỡi,… Đây là một trong những nguyên nhân gây ngộ độc chì ở trẻ em.

3. Con đường dẫn đến ngộ độc chì là gì?

– Qua đường hô hấp: Cơ thể bị nhiễm độc khi hít phải khói, bụi, không khí có chứa chì. Trẻ em tiếp xúc với chất độc trong không khí nhiều hơn người lớn vì chúng có chiều cao thấp hơn và do đó hít thở không khí gần mặt đất hơn, nơi nồng độ chì cao hơn.

– Qua đường tiêu hóa: Vào cơ thể qua thức ăn, nước uống do không làm sạch tinh trùng trước khi ăn hoặc hút các vật có chứa chì. Theo báo cáo, trẻ em hấp thụ 40-50% chì, trong khi người lớn chỉ hấp thụ 10-15%. Cơ thể đói, chế độ ăn nghèo chất dinh dưỡng, đặc biệt là các ion sắt, canxi, kẽm làm tăng khả năng hấp thu chì ở đường tiêu hóa. Vì vậy, người dân sống ở vùng bị ô nhiễm chì nếu chế độ ăn uống thiếu khoáng chất sẽ dễ bị nhiễm độc chì hơn.

Sống chung với nước nhiễm chì

– Qua da: Dù kém hấp thu hơn qua đường tiêu hóa và hô hấp nhưng vẫn có nguy cơ ngộ độc khi tiếp xúc lâu dài. Dạng oxit chì được sử dụng trong các loại thuốc thảo dược bất hợp pháp dễ dàng hấp thụ qua da.

– Qua nhau thai và sữa mẹ: Chì có thể đi qua nhau thai. Nếu ngộ độc chì xảy ra, bé cũng có nguy cơ bị ngộ độc và con đường qua sữa mẹ vẫn chưa được đánh giá đầy đủ.

4. Chì có tác dụng gì đối với cơ thể?

Chì là kim loại độc hại có thể ảnh hưởng tới hầu hết các cơ quan trong cơ thể:

– Trên hệ thần kinh: Gây tổn thương hoặc chết tế bào thần kinh, kích thích hệ thần kinh trung ương, phá hủy và thoái hóa dây thần kinh.

– Hệ bạch huyết: Ức chế sự tổng hợp hồng cầu, làm giảm tuổi thọ của hồng cầu do làm hồng cầu trở nên mỏng manh.

– Trên thận: Tổn thương thận, giảm đào thải acid uric qua nước tiểu. Vì vậy, nó làm tăng lượng axit uric trong máu, làm tăng nguy cơ mắc bệnh gút.

– Hệ tim mạch: Tăng co bóp thành mạch máu bằng nhiều cơ chế, dẫn đến tăng huyết áp.

Triệu chứng ngộ độc chì

– Sinh sản: Ảnh hưởng tới chức năng sinh sản của cả nam và nữ.

+ Đối với nam giới: Giảm số lượng tinh trùng, thay đổi bất thường về hình thái và khả năng di chuyển của tinh trùng, giảm chức năng nội tiết của tinh hoàn.

+ Đối với phụ nữ: Giảm chức năng buồng trứng, thoái hóa trứng.

– Thai nhi: Do chì đi qua nhau thai nên có thể gây hại cho thai nhi, gây chậm phát triển, sụt cân và tăng nguy cơ dị tật bẩm sinh.

– Nội tiết: Thay đổi chức năng tuyến giáp, chức năng nội tiết tuyến yên – thượng thận và hormone tăng trưởng cho trẻ.

– Xương: Ngăn chặn quá trình hình thành xương mới, làm mất cân bằng tế bào xương, làm giảm khả năng tăng trưởng và phát triển chiều cao ở trẻ.

– Hệ tiêu hóa: Đau bụng, đau bụng.

5. Dấu hiệu ngộ độc chì

Ở trẻ em: Các triệu chứng ngộ độc chì ở trẻ em thường xuất hiện rất kín đáo, dễ bị bỏ qua và thường được phát hiện khi được bác sĩ chuyên khoa thăm khám. Một số triệu chứng có thể nhận thấy:

– Triệu chứng nhận biết rõ ràng:

+ Thần kinh: Hôn mê, co giật, có thể tăng kích ứng, hôn mê, vô cảm, giảm trí tuệ, chậm phát triển,…

+ Tiêu hóa: Nôn mửa, đau bụng, chán ăn.

+ Thiếu máu.

– Triệu chứng khó nhận biết:

+ Trẻ chậm phát triển, giảm thính giác, thị giác và chức năng nhận thức, tăng vận động, giảm khả năng tập trung, chống đối xã hội, bạo lực,…

+ Các nghiên cứu cho thấy có mối quan hệ nghịch biến giữa chỉ số IQ của trẻ và nồng độ chì trong máu.

Ở người lớn sẽ có các triệu chứng sau:

– Thần kinh trung ương: Buồn ngủ, lú lẫn, dễ buồn ngủ, mất ngủ, co giật, nhức đầu, giảm trí nhớ, liệt.

– Tiêu hóa: Miệng có vị kim loại, chán ăn, táo bón, đau bụng.

– Cơ, xương, khớp: Đau cơ, yếu cơ, đau khớp.

– Thiếu máu, nhiễm độc chì đã xuất hiện trong máu ngay cả ở nồng độ 10 mcg/dL.

– Sinh sản: Giảm chức năng tình dục, giảm khả năng sinh sản, dễ sảy thai, sinh non, thai chậm phát triển, dị tật thai nhi,…

– Bệnh thận.

– Ngộ độc mãn tính có mức độ tương quan với nồng độ chì trong máu. Có thể gây tăng huyết áp, suy giảm trí tuệ, bất thường về não, rối loạn chức năng thận mãn tính và đục thủy tinh thể.

– Người bệnh có thể cảm thấy bất thường nhưng thường chỉ phát hiện khi làm xét nghiệm và thăm khám chuyên khoa.

6. Cách xử lý nghi ngờ nhiễm chì

Nếu nghi ngờ bị ngộ độc chì khi tiếp xúc với yếu tố nguy cơ, bạn nên đến ngay cơ sở y tế để được chẩn đoán chính xác. Nguyên tắc chung để điều trị ngộ độc chì như sau:

– Tránh xa các nguồn tiếp xúc với chì. Ví dụ, ngừng sử dụng thuốc màu cam và khắc phục điều kiện làm việc do tiếp xúc với chì tại nơi làm việc.

– Điều trị triệu chứng: Hôn mê, co giật cần điều trị cấp cứu, truyền máu khi thiếu máu nặng, v.v.

– Giải độc: Khi lần đầu tiên tiếp xúc với chì trên da, mắt, đường tiêu hóa, bạn có thể tắm bằng xà phòng, rửa dạ dày, rửa ruột, nội soi để loại bỏ chì trong đường tiêu hóa,…

– Dùng thuốc giải độc: Thuốc khi vào cơ thể sẽ liên kết với chì và đào thải ra ngoài qua nước tiểu.

Ngộ độc chì rất khó phát hiện nên khi tiếp xúc với yếu tố nguy cơ cần kiểm tra định kỳ để phát hiện kịp thời.