Nguyên tắc quản lý hoá chất dễ cháy nổ trong công nghiệp

Chu Văn An

Hóa chất là vật liệu được sử dụng phổ biến trong hầu hết các ngành công nghiệp hiện nay. Có những hóa chất an toàn cho da nhưng cũng có những hóa chất có đặc tính cực kỳ nguy hiểm như dễ cháy nổ, oxy hóa mạnh, ăn mòn mạnh, gây nhiễm độc cấp tính và mãn tính, ảnh hưởng đến môi trường xung quanh… Vì vậy, cần kiểm soát, quản lý chúng một cách chặt chẽ.

1. Đặc tính nguy hiểm của hóa chất dễ cháy, nổ

Một số hóa chất dễ cháy, nổ sẽ có khả năng gây cháy, nổ khi tiếp xúc với nước hoặc tiếp xúc với chất oxy hóa,… Chẳng hạn như:

– Phân urê sẽ tạo phản ứng nổ với axit Nitric (HNO3).

– Natri xyanua khi tiếp xúc với nước có thể tạo thành khí dễ cháy.

– Canxi cacbua (CaC2) có thể phản ứng với nước tạo thành khí dễ cháy, axetylen phát nổ, chất mới tạo thành tiếp xúc với amoni nitrat sẽ xảy ra phản ứng nổ lớn…

Các hóa chất tiếp xúc với nhau có thể gây cháy, nổ

2. Nguyên nhân cháy, nổ hóa chất

Các sự cố cháy nổ thường do hóa chất dễ cháy trong công nghiệp, nổ bình gas, nổ đường ống dẫn khí trong nhà máy lọc dầu, nổ khí metan trong khai thác than,… Trong điều kiện thuận lợi, đặc biệt khi có sự bất cẩn hoặc mất an toàn trong sản xuất, chất lỏng dễ cháy và dung môi dễ bay hơi có thể nóng chảy hoặc phát nổ. Một trong những nguyên nhân chính gây cháy, nổ hóa chất trong sản xuất là:

– Không tuân thủ các quy định, quy trình sử dụng, bảo quản các hóa chất nguy hiểm, dễ gây cháy, nổ.

– Sử dụng nguồn nhiệt không an toàn hoặc ngọn lửa trần ở khu vực cất giữ và sử dụng hóa chất.

– Lỗi trong thiết bị, máy móc điện tử gây đoản mạch hoặc tăng ma sát, gây ra tia lửa điện.

– Đường dây điện bị hư hỏng gây ra tia lửa điện…

Đường dây điện bị hư hỏng có thể gây hỏa hoạn

3. Biện pháp phòng ngừa nguy cơ cháy, nổ

3.1. Kho hóa chất

– Đặt kho ở cuối hướng gió, xa nguồn nước, khu dân cư và có hàng rào bảo vệ, treo biển cấm lửa, cấm hút thuốc bên ngoài.

– Cơ sở vật chất đảm bảo chống cháy, chống cháy, khô ráo, không rò rỉ.

– Có hệ thống gió tự nhiên hoặc cưỡng bức. Hệ thống điều hòa không khí cưỡng bức phải đảm bảo ngừng hoạt động ngay khi xảy ra cháy.

– Tuân thủ quy trình kỹ thuật kiểm soát hỗn hợp khí, bụi hóa chất với không khí luôn nằm ngoài vùng giới hạn cháy, nổ.

– Có khu vực riêng biệt giữa kho và phòng lấy mẫu, phòng chiết tránh hơi hóa chất thoát ra ngoài tạo thành hỗn hợp khí dễ cháy nổ.

Kho hóa chất

– Duy trì, bảo vệ và ngăn ngừa các tác nhân bên ngoài làm hư hại các thiết bị, đường dây điện, bao bì trong kho.

– Trang bị các phương tiện chữa cháy như bình chữa cháy, cát… và các phương tiện chữa cháy khác phù hợp với tính chất nguy hiểm của hóa chất. Đồng thời, trang bị đồ bảo hộ để đề phòng ngộ độc, cháy nổ.

– Được trang bị máy đo nồng độ hóa chất để kiểm soát trong quá trình sử dụng và khi xử lý sự cố hóa chất.

>> Xem thêm: Danh sách chất dễ cháy, độc hại

3.2. Nguyên tắc khi sắp xếp hóa chất

– Phân loại, sắp xếp hóa chất nổ ở khu vực riêng biệt với các hóa chất khác và có ghi chú rõ ràng. Đối với hóa chất kỵ nước cần bảo quản ở kho riêng, đảm bảo kín, cách ly với khu vực xung quanh.

– Bao bì, dụng cụ chứa chất lỏng dễ cháy, nổ phải được bảo quản theo đúng quy định. Thiết bị lớn phải có van xả một chiều, van ngắt chữa cháy và mặt bích an toàn cháy nổ. Dây dẫn hóa chất dễ cháy, nổ nằm sát mép hoặc đá của thiết bị.

– Để hóa chất trên bệ hoặc giá đỡ, cách tường ít nhất 0,5m. Hóa chất hút ẩm được đặt trên bệ cao ít nhất 0,3m.

– Hóa chất lỏng đựng trong thùng, can… và hóa chất dạng khí chứa trong bình chịu áp lực phải được bố trí theo quy định.

– Không xếp chồng hóa chất sát trần kho và không cao quá 2m.

– Không để chung các hóa chất dễ cháy, nổ với các chất duy trì lửa, không nên kết hợp đường ống với giá đỡ ống oxy, khí nén.

– Không để các vật dụng, bao bì dễ cháy nổ trong kho.

– Không đặt gần nguồn nhiệt, phải cách xa ít nhất 0,5m và cách ly bằng vật liệu không cháy.

– Bao bì, thùng chứa phải chắc chắn, kín, dán nhãn đầy đủ theo quy định đối với túi chì đựng hóa chất nguy hiểm.

Đảm bảo bao bì hóa chất có nhãn mác đầy đủ

3.3. Yêu cầu đối với người làm việc tại cơ sở

– Đào tạo, cấp thẻ an toàn lao động cho người tiếp xúc với hóa chất nguy hiểm và thường xuyên tổ chức huấn luyện về phòng cháy chữa cháy, vệ sinh lao động và xử lý sự cố hóa chất cho người lao động.

– Người quản lý hóa chất nguy hiểm phải có trình độ chuyên môn tương ứng.

– Toàn bộ cán bộ, nhân viên làm việc tại cơ sở phải được huấn luyện nghiệp vụ phòng cháy, chữa cháy và thường xuyên diễn tập xử lý các tình huống cháy, nổ theo phương án thi công.

3.4. Một số yêu cầu khác

– Thiết bị công nghệ sử dụng hóa chất phải có độ bền cơ, bền hóa, chịu nhiệt, kín khít đạt tiêu chuẩn kỹ thuật theo quy định. Có biện pháp đảm bảo không phát sinh tia lửa điện do ma sát hoặc va đập.

– Không dùng oxy nén để đẩy hóa chất dễ cháy từ thiết bị này sang thiết bị khác.

– Thường xuyên kiểm tra thiết bị, máy móc, hệ thống điện, đường dẫn gas của khu vực kho hóa chất để kịp thời phát hiện các yếu tố gây mất an toàn và có biện pháp khắc phục.

– Không để thiết bị, ống dẫn hóa chất ở những nơi gần nguồn nhiệt hoặc nơi có ánh nắng mặt trời.

– Phương tiện vận chuyển hóa chất lỏng dễ cháy, nổ phải có dây nối đất và biển báo cấm cháy. Khi vận chuyển hóa chất nguy hiểm không dừng lại gần nơi công cộng, nơi đông người.

– Không hút thuốc hoặc mang các vật có thể bắt lửa ở nơi có hóa chất, vật liệu dễ cháy.

Với những kiến ​​thức được chia sẻ trên, Labvietchem hy vọng bạn đọc sẽ hiểu được sự nguy hiểm của hóa chất dễ cháy nổ và có biện pháp phòng ngừa, xử lý các sự cố xảy ra trong sản xuất.