Nguy cơ thiếu hụt nhân lực STEM vì đa số thí sinh chọn tổ hợp Khoa học xã hội

Trong những năm gần đây, tỷ lệ thí sinh chọn thi Khoa học xã hội trong kỳ thi tốt nghiệp trung học phổ thông ngày càng tăng. Ví dụ, năm 2023, theo thông tin từ Bộ Giáo dục và Đào tạo, số lượng thí sinh đăng ký dự thi Khoa học xã hội chiếm 55,3% tổng số thí sinh. Đến năm 2024, tỷ lệ này tiếp tục tăng, với 63% thí sinh đăng ký dự thi Khoa học xã hội.

Điều này khiến nhiều người băn khoăn, lo lắng về vấn đề nguồn nhân lực STEM phục vụ phát triển khoa học công nghệ trong thời gian tới.

Bạn đang xem: Nguy cơ thiếu hụt nhân lực STEM vì đa số thí sinh chọn tổ hợp Khoa học xã hội

Tại sao tỷ lệ lựa chọn kết hợp Khoa học tự nhiên và Khoa học xã hội lại không đồng đều?

Để tìm hiểu về định hướng lựa chọn tổ hợp môn thi tốt nghiệp THPT của một số địa phương trên cả nước, chia sẻ với phóng viên Tạp chí Giáo dục điện tử Việt Nam, ông Trần Thanh Bình – Giám đốc Sở Giáo dục và Đào tạo TP Cần Thơ cho biết, việc lựa chọn tổ hợp môn thi tốt nghiệp THPT của học sinh TP Cần Thơ trong những năm gần đây không đồng đều giữa tổ hợp môn Khoa học Tự nhiên và tổ hợp môn Khoa học Xã hội. Điều này cho thấy việc lựa chọn tổ hợp môn thi tốt nghiệp THPT của TP Cần Thơ phù hợp với xu hướng chung của cả nước.

Việc lựa chọn môn thi tốt nghiệp THPT của học sinh được nhà trường tư vấn định hướng ngay từ lớp 11. Cụ thể, học sinh dựa vào định hướng nghề nghiệp của bản thân để lựa chọn tổ hợp môn phù hợp (tổ hợp Khoa học tự nhiên hoặc Khoa học xã hội).

Ảnh minh họa (Nguồn: Website Sở Giáo dục và Đào tạo thành phố Cần Thơ).

Theo ông Bình, việc lựa chọn tổ hợp môn thi tốt nghiệp THPT những năm gần đây của học sinh TP Cần Thơ phù hợp với năng lực và định hướng nghề nghiệp của học sinh. Kết quả này thể hiện qua kết quả kỳ thi tốt nghiệp THPT và xét tuyển đại học.

Cụ thể, tỷ lệ học sinh chọn tổ hợp môn thi năm 2023 của thành phố là 35,98% so với học sinh chọn tổ hợp môn Khoa học tự nhiên. Tỷ lệ này năm 2024 là 39,88%.

Về kết quả tốt nghiệp THPT năm 2023, ông Bình thông tin, thành phố có 98,51% học sinh tốt nghiệp THPT, tỷ lệ học sinh tốt nghiệp THPT đỗ đại học là 62,84%. Năm 2024, thành phố có 99,07% học sinh tốt nghiệp THPT.

Theo ông Bình, việc lựa chọn tổ hợp môn học cho học sinh trên địa bàn vừa phù hợp với năng lực học tập, vừa đáp ứng định hướng nghề nghiệp. Để lựa chọn tổ hợp môn học phù hợp với nguyện vọng của học sinh, hạn chế tối đa những hạn chế, khó khăn trong nhu cầu nguồn nhân lực tương lai, Giám đốc Sở Giáo dục và Đào tạo TP Cần Thơ đã đề xuất một số giải pháp.

Trước hết, đối với nhà trường, cần tư vấn, định hướng nghề nghiệp tương lai cho học sinh (dựa trên năng lực, sở thích, điều kiện…).

Ngoài ra, cần cung cấp đầy đủ, kịp thời các yêu cầu cần đáp ứng trong việc lựa chọn nghề nghiệp cho học sinh (trước hết là các môn phải thi hoặc xét tuyển, ngành học phải chọn và các điều kiện khác trong quá trình học tập, tìm việc làm…).

Nhà trường cũng cần phối hợp với các cơ quan, đơn vị liên quan để cung cấp cho học sinh những thông tin cơ bản và đầy đủ nhất về nhu cầu nguồn nhân lực trong phát triển kinh tế – xã hội của địa phương.

Thứ hai, Đối với học sinh, dựa trên mục tiêu nghề nghiệp, học sinh và phụ huynh cần xác định nghề nghiệp mình muốn theo đuổi sau khi tốt nghiệp là gì? Nghề đó cần những kỹ năng gì, học ở đâu? Trường nào sẽ đào tạo nghề đó? Phương thức tuyển sinh và ngành nghề, nhóm ngành tuyển sinh,…

Xem thêm : Học sinh thi vào lớp 10 chuyên làm bài các môn chuyên theo hình thức tự luận

Tuy nhiên, điều quan trọng ở đây là học sinh phải biết mình muốn trở thành ai, muốn làm gì trong tương lai và biết điểm mạnh, điểm yếu của mình để phát triển và khắc phục cho phù hợp. Dựa trên năng lực và sở thích hiện tại, học sinh phải xác định điểm mạnh của mình. Cho đến lớp 12, học sinh sẽ học phương pháp tuyển sinh của các trường và chuyên ngành xét tuyển kết hợp các môn học mạnh.

Không chỉ vậy, sinh viên còn cần nghiên cứu, theo dõi tốc độ phát triển của khoa học công nghệ hiện đại và xu hướng toàn cầu hóa.

Bởi vì, trong quá trình phát triển, nhiều nghề có thể biến mất và nhiều nghề mới có thể xuất hiện. Việc lựa chọn tổ hợp môn thi có thể thay đổi để phù hợp với xu hướng phát triển của xã hội, không “giới hạn” ở nghề đã chọn trước đó.

Ngoài ra, cha mẹ nên là người ủng hộ và chia sẻ “con đường phù hợp” để con có lộ trình học tập rõ ràng và theo đuổi sự nghiệp tương lai. Có thể thấy, sự truyền cảm hứng và động lực từ cha mẹ chính là nền tảng tinh thần vững chắc giúp con tự tin hơn trên hành trình sự nghiệp của mình.

Ngoài ra, theo ông Bình, cha mẹ định hướng nghề nghiệp cho con, trang bị cho con kiến ​​thức, kỹ năng đầy đủ, tạo điều kiện cho con trải nghiệm, tiếp xúc với môi trường thực tế là những tiền đề giúp trẻ xác định rõ hướng đi tương lai mà không bị bối rối, lạc lõng khi lựa chọn ngành học, nghề nghiệp trong môi trường học tập mới.

Theo thầy Lê Minh Hoàng – Hiệu trưởng trường THPT Cà Mau, tỉnh Cà Mau, năm nay, số học sinh của trường đăng ký dự thi môn Khoa học xã hội nhiều hơn.

Lý do học sinh lựa chọn chủ yếu dựa trên nhu cầu, mong muốn của bản thân và lời khuyên từ gia đình. Dựa trên những nhu cầu, lời khuyên và hướng dẫn đó từ nhà trường, học sinh thường lựa chọn tổ hợp môn học của mình từ lớp 11.

Việc học và thi môn Khoa học tự nhiên giúp thí sinh có nhiều cơ hội hơn.

Ông Hoàng cũng cho biết, trong bối cảnh đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa như hiện nay, đất nước ta đang rất cần nguồn nhân lực trong lĩnh vực STEM. Do đó, nếu học sinh chọn thi môn Khoa học tự nhiên trong kỳ thi tốt nghiệp THPT thì chắc chắn các em sẽ có nhiều lựa chọn hơn về các cơ sở giáo dục đại học và nhiều cơ hội việc làm hơn.

Mặc dù tỷ lệ thí sinh đăng ký dự thi môn Khoa học xã hội chiếm ưu thế trên toàn quốc nhưng tình hình lại không khả quan tại một số trường THPT tốp đầu ở các thành phố lớn như Hà Nội.

Trường THPT Thăng Long là một trong những trường THPT hàng đầu tại Hà Nội. Trao đổi với phóng viên, thầy Lê Trung Tín – Hiệu trưởng nhà trường cho biết, năm nay, số lượng học sinh đăng ký dự thi môn Khoa học tự nhiên của trường đông hơn số lượng đăng ký dự thi môn Khoa học xã hội.

Ông Tín giải thích rằng việc lựa chọn tổ hợp các kỳ thi nào phụ thuộc nhiều hơn vào thế mạnh và đam mê của học sinh. Chủ trương của nhà trường là luôn tôn trọng sở thích, năng lực, mong muốn và nhu cầu của học sinh. Từ đó, nhà trường sẽ hướng dẫn học sinh nên thi môn Khoa học xã hội hay Khoa học tự nhiên cho phù hợp.

Minh họa: Phạm Minh.

Xem thêm : Thi chọn học sinh giỏi quốc gia THPT trong hai ngày 25 và 26-12

Theo thầy Nguyễn Trung Kiên – Hiệu trưởng Trường THPT Nguyễn Gia Thiều, Hà Nội, năm nay, số lượng học sinh đăng ký dự thi môn Khoa học tự nhiên cao hơn nhưng không chênh lệch nhiều so với số lượng đăng ký dự thi môn Khoa học xã hội.

Việc đăng ký tổ hợp các kỳ thi nào một phần dựa trên sự lựa chọn của học sinh và một phần dựa trên định hướng và hướng nghiệp của nhà trường dành cho học sinh. Ví dụ, nếu học sinh nào muốn thi tuyển vào một trường đại học đào tạo về khoa học, công nghệ hoặc kinh tế, nhà trường cũng sẽ hướng dẫn các em lựa chọn đăng ký thi Khoa học tự nhiên.

Chia sẻ thực tế trên, cô Ngô Thị Thanh – Phó Hiệu trưởng Trường THPT Phan Huy Chú – Đống Đa, Hà Nội cho biết, nhà trường đã có định hướng lựa chọn tổ hợp môn cho học sinh ngay từ đầu lớp 10. Tại Trường THPT Phan Huy Chú, học sinh được phân chia thành tổ hợp môn Khoa học xã hội và tổ hợp môn Khoa học tự nhiên ngay từ khi vào lớp 10, và số lượng các lớp này được chia đều. Do đó, số lượng thí sinh đăng ký dự thi tổ hợp môn Khoa học tự nhiên và tổ hợp môn Khoa học xã hội phục vụ cho kỳ thi tốt nghiệp THPT là tương đương nhau.

Theo cô Thanh, việc định hướng tổ hợp môn thi cần được thực hiện chặt chẽ ngay từ khi học sinh bắt đầu vào lớp 10 và xuất phát từ sở thích của học sinh. Việc tư vấn, định hướng này không nên bắt buộc mà phải phù hợp với nguyện vọng, năng lực của học sinh và gia đình; phù hợp với điều kiện cơ sở vật chất, nguồn nhân lực của từng trường.

Trong khi đó, TS Thái Doãn Thành – Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Công thương TP.HCM cho biết, số lượng thí sinh đăng ký dự thi môn Khoa học xã hội trong kỳ thi tốt nghiệp THPT có xu hướng tăng và cao hơn số lượng đăng ký dự thi môn Khoa học tự nhiên vì nhiều lý do.

Trước hết, tình trạng này liên quan đến công tác phân luồng học sinh theo tổ hợp khoa học xã hội và khoa học tự nhiên ở trường phổ thông. Có thể thấy, hiện nay nhiều trường phổ thông đang định hướng cho học sinh học và thi theo tổ hợp khoa học xã hội nhiều hơn tổ hợp khoa học tự nhiên. Định hướng này cũng một phần theo sau thành tích cao của nhiều trường và địa phương.

Hơn nữa, tình trạng này còn xuất phát từ thực tế là phương pháp giảng dạy môn Khoa học tự nhiên ở một số trường phổ thông hiện nay chưa được đổi mới, vẫn nặng về tính toán, lý thuyết, chưa được ứng dụng vào thực tiễn. Điều này khiến nhiều học sinh cảm thấy e ngại, ngần ngại khi lựa chọn học và thi các môn này. Do đó, các em có xu hướng lựa chọn môn Khoa học xã hội vì cho rằng dễ đạt kết quả cao hơn.

Ngoài ra, ông Thanh cho biết, ảnh hưởng từ gia đình cũng rất quan trọng đối với sự lựa chọn của trẻ. Trên thực tế, phụ huynh thường rất quan tâm đến việc kết hợp các môn học nào có lợi cho con mình để đạt được điểm cao nhất. Và họ có xu hướng nghĩ rằng nếu chọn môn Khoa học xã hội thì sẽ dễ đạt điểm cao hơn, vì vậy họ định hướng con mình theo sự lựa chọn này.

Theo ông Thanh, nếu tình hình hiện nay tiếp tục kéo dài sẽ gây hậu quả nghiêm trọng. Có thể thấy, nếu muốn vào các trường đại học đào tạo khối ngành STEM (khoa học, công nghệ, kỹ thuật) thì hầu như thí sinh nào cũng phải lựa chọn đăng ký thi khối Khoa học tự nhiên để xét tuyển. Tất nhiên, nếu số lượng người chọn thi khối Khoa học tự nhiên ít thì nước ta sẽ dần đối mặt với tình trạng thiếu hụt nguồn nhân lực trong khối khoa học, công nghệ, kỹ thuật.

Cùng với xu hướng chung hiện nay trên thế giới, nếu thiếu hụt nguồn nhân lực STEM thì đất nước chắc chắn sẽ bị ảnh hưởng về mặt phát triển kinh tế, xã hội. Nhìn vào thực tế, hầu hết các nước phát triển như Anh, Mỹ,… đều rất chú trọng đào tạo và phát triển nguồn nhân lực này.

Do đó, ông Thành cho rằng các địa phương, trường THPT phải định hướng sao cho tỷ lệ học sinh chọn thi Khoa học xã hội và Khoa học tự nhiên xấp xỉ nhau.

Để làm được điều này, chúng ta phải chú trọng đến vấn đề đổi mới phương pháp và tổ chức dạy học; bảo đảm công bằng trong giảng dạy ở tất cả các môn học.

“Chúng ta phải tìm cách để những học sinh có thế mạnh và năng lực liên quan được công nhận để nếu các em chọn thi Khoa học tự nhiên thì sau này có thể phát triển tốt. Bởi các môn Khoa học tự nhiên là nền tảng kiến ​​thức trong lĩnh vực STEM”, ông Thành nhấn mạnh.

Thống kê của Bộ Giáo dục và Đào tạo tính đến tháng 8/2024 cho thấy, trong tổng quy mô đào tạo các trình độ giáo dục đại học, quy mô đào tạo trình độ thạc sĩ chỉ chiếm khoảng 5%, trình độ tiến sĩ khoảng 0,6%, thấp hơn nhiều so với các nước trong khu vực và trên thế giới); trong đó, tỷ lệ quy mô đào tạo sau đại học trong nhóm ngành STEM (khoa học, công nghệ, kỹ thuật và toán học) thấp hơn nhiều, trình độ thạc sĩ chỉ đạt hơn 2%, trình độ tiến sĩ chỉ đạt xấp xỉ 0,3% và có xu hướng tiếp tục giảm.

Khánh An

https://giaoduc.net.vn/nguy-co-thieu-hut-nhan-luc-stem-vi-da-so-thi-sinh-chon-to-hop-khoa-hoc-xa-hoi-post244605.gd

Nguồn: https://truonglehongphong.edu.vn
Danh mục: Giáo Dục