Màu chàm là màu gì? Ứng dụng của màu chàm trong cuộc sống

Chu Văn An

Màu chàm là màu quen thuộc trong trang phục truyền thống của các dân tộc Dao, Tày, Mông, Nùng… và được coi là màu biểu tượng của các dân tộc miền núi phía Bắc. Để hiểu rõ hơn Màu chàm là màu gì? Làm thế nào để tạo ra màu chàm và công dụng của nó là gì? Hãy cùng LabTrường Lê Hồng Phong tìm hiểu chi tiết qua bài viết dưới đây.

Màu chàm là màu gì?

Màu chàm là màu của ánh sáng có bước sóng 440 – 420 nm, nằm giữa màu xanh lam và màu tím. Là màu gần giống với màu Tannin lấy từ lá hoặc vỏ cây chàm để nhuộm quần áo nên gọi là chàm. Vì màu sắc quá giống nhau nên nhiều người không thể phân biệt được màu chàm với màu tím.

Màu chàm nằm giữa màu xanh và màu tím

Nguồn gốc của cây chàm

Từ hơn 4000 năm trước, màu chàm đã được biết đến và nó là một chất màu được chiết xuất từ ​​nhiều loài thực vật thuộc họ Indigofera tinctoria và Isatis tinctoria. Trên mảnh đất nơi loài cây này mọc lên, người dân đã sớm thực hành kỹ thuật nhuộm và sử dụng vải chàm trong đời sống. Vào thế kỷ 16, nhà thám hiểm Vasco de Gamma đến Ấn Độ và mang màu chàm chiết xuất từ ​​cây chàm về quê hương.

Màu chàm sau đó nhanh chóng trở thành màu phổ biến ở châu Âu, thay thế cho màu xanh pastel trước đây vì nó mạnh hơn 20 lần, sau đó vượt biển và trở thành màu được yêu thích ở châu Mỹ. Đến năm 1850, Levi Strauss – một thợ may ở San Francisco đã thiết kế một loại quần màu chàm cho công nhân và đó là quần jeans. Từ đây, màu chàm trở thành màu phổ biến và được người dân khắp thế giới ưa chuộng.

Làm thế nào để tạo ra vải chàm?

Màu chàm là loại thuốc nhuộm khó sử dụng vì nó không tan trong nước. Vì vậy, để sử dụng được nó cần phải trải qua một số biến đổi hóa học.

bột chàm

– Ở Châu Âu: Trong quá trình tiền công nghiệp, người ta dùng nước tiểu để khử chàm thành chất hòa tan trong nước gọi là chàm trắng hay leucoindigo, có màu lục vàng. Vải nhuộm trong dung dịch này sẽ chuyển sang màu chàm sau khi bột chàm trắng bị oxy hóa và trở thành màu chàm. Sau đó, urê được sử dụng thay thế cho nước tiểu.

– Tại Nhật Bản: Bột chàm được hòa tan trong bể nước nóng có cấy vi khuẩn ưa nhiệt và kỵ khí. Họ sẽ sản xuất hydro và chuyển đổi bột chàm không hòa tan thành bột chàm trắng hòa tan.

– Ở Anh: Có hai cách nhuộm chàm: xanh bút chì và xanh sứ. Với phương pháp bút chì xanh, asen trisulfide và chất làm đặc được thêm vào bể chàm. Hợp chất asen sẽ làm chậm quá trình oxy hóa của bột chàm, nhờ đó có đủ thời gian để bôi lớp thuốc nhuộm lên vải. Còn với phương pháp china blue, bột chàm sẽ được in lên vải. Sau đó, vải được ngâm trong bồn chứa sắt sunfat và trải qua quá trình oxy hóa giữa mỗi lần ngâm. Đến năm 1880, quy trình glucose được phát triển, cho phép in màu chàm trực tiếp lên vải, cho phép tạo ra nhiều bản in màu chàm đậm với chi phí lớn.

Ở Việt Nam, người Mông thường dùng cây chàm để tạo màu. Cây chàm sẽ được ngâm trong thùng gỗ lớn chứa nước, sau đó chờ cho cây mục hoàn toàn và nhựa cây hòa vào nước. Lọc nước để loại bỏ xơ, cho vôi vào dung dịch chàm, khuấy đều cho đến khi chàm và vôi lắng xuống đáy thùng thì dùng vải dày lọc lấy nước thành phẩm sẽ thu được dịch chàm. Khi muốn sử dụng, bạn chỉ cần pha với một ít rượu theo tỷ lệ nhất định, vắt kiệt và hòa tan với nước, đổ vào thùng gỗ, khuấy mạnh cho đến khi sủi bọt rồi đậy nắp lại. Công việc này cần phải thực hiện liên tục trong nhiều ngày cho đến khi dưới nắng, nước chàm có màu vàng trong và bọt sủi bọt đều trên mặt nước thì vải mới có thể nhuộm được. Để có được màu chàm đậm như ý, trước khi nhúng vải vào xô, bạn cần làm ướt vải. Sau đó, ngâm vải vào nước nhuộm khoảng 1 giờ, vớt ra, đợi cho ráo nước rồi ngâm lại. Thực hiện nhiều lần cho đến khi đạt được màu sắc như ý muốn. Nếu trời nắng tốt thì việc này có thể diễn ra trong 3-4 ngày, còn nếu trời mưa thì phải mất vài tháng.

Người Mông nhuộm vải màu chàm

Ứng dụng của chàm trong đời sống hàng ngày

– Màu chàm tạo cảm giác êm đềm, nhẹ nhàng. Vì vậy, nó rất được ưa chuộng và sử dụng rộng rãi trong lĩnh vực thiết kế thời trang, tạo sự cân bằng, hài hòa cho tổng thể trang phục.

Trang phục màu chàm

– Trong thiết kế nội thất, màu chàm thường xuất hiện trên các bức tranh, vải và đồ gốm vì nó tạo cảm giác thư thái trong không gian.

Phòng ngủ với tông màu chàm chủ đạo

– Ở Nhật Bản, người ta cho rằng vải chàm có tác dụng xua đuổi côn trùng, bền màu và khó bắt lửa. Vì vậy, vải chàm thường được sử dụng để may quần áo cho công nhân làm ruộng và lính cứu hỏa.

Hy vọng qua bài viết này các bạn đã hiểu rõ hơn Màu chàm là màu gì? Do đặc tính hóa học của chàm nên nó không thấm hoàn toàn vào sợi vải trong quá trình nhuộm mà chỉ bám trên bề mặt sợi. Mặt trong của sợi vải vẫn còn màu trắng nên vải nhuộm chàm tự nhiên có độ bền màu thấp khi giặt.