Định nghĩa gen trội và đặc điểm của các kiểu gen trội

Chu Văn An

Gen là một đơn vị vật chất di truyền chứa thông tin cần thiết cho sự hình thành và phát triển của một cá thể. Gen được chia thành hai loại: gen trội và gen lặn, trong đó gen trội là gen có nhiều tính trạng trội hơn. Và để hiểu rõ hơn gen trội Hãy cùng chúng tôi tìm hiểu chi tiết những vấn đề liên quan đến gen trội trong bài viết dưới đây.

Gen trội là gì?

Định nghĩa gen là gì?

Gen là đơn vị vật lý được tạo thành từ DNA có chức năng cơ bản là di truyền. Mỗi gen sẽ chứa thông tin di truyền mã hóa các phân tử chức năng, còn được gọi là protein. Tuy nhiên, có một số gen không mã hóa protein. Tập hợp các gen trong một cá thể tạo nên bộ gen của cá thể đó.

Bộ gen của con người chứa khoảng 25.000 gen mã hóa các protein có chức năng khác nhau. Các gen có kích thước khác nhau, từ vài trăm đến hơn 2 triệu cặp bazơ và được phân bố trên các nhiễm sắc thể theo một trình tự nhất định. Ở người có 23 cặp nhiễm sắc thể khác nhau.

Mỗi người sẽ có hai bản sao của mỗi gen, trong đó có một bản sao được thừa hưởng từ cha mẹ. Ở người, hầu hết các gen đều giống nhau, chỉ có một lượng nhỏ, chưa đến 1% tổng số gen, khác nhau giữa các cá thể. Alen là một biến thể cụ thể của một gen hoặc một đoạn DNA nhất định.

Gen là đơn vị vật lý được tạo thành từ DNA

Các nhà khoa học phân biệt giữa các loại gen bằng cách đặt tên cho chúng bằng sự kết hợp ngắn gọn của các chữ cái hoặc số (đôi khi) đại diện cho phiên bản viết tắt của tên gen.

Ví dụ, gen trên nhiễm sắc thể số 7 có liên quan đến bệnh xơ nang là CFTR.

Gen trội là gì?

Gen trội là gen có biểu hiện trội hơn. Đó là gen có ở cả bố và mẹ nên sẽ xuất hiện hai lần trong kiểu gen của con. Mỗi alen trội mã hóa cho một loại protein hoạt động. Sự vượt trội của một alen là do một bản sao của alen đó tạo ra đủ lượng enzyme cần thiết để cung cấp cho tế bào một lượng sản phẩm nhất định.

Khi một alen trội trội hoàn toàn so với một alen khác thì alen kia được gọi là alen lặn. Tuy nhiên, cũng có những trường hợp các alen chiếm ưu thế và đồng trội không hoàn toàn.

Tính trạng trội là tính trạng biểu hiện kiểu gen ở dạng đồng hợp trội hoặc dị hợp tử và là mối quan hệ giữa các alen, trong đó alen thứ nhất sẽ trội và alen thứ hai sẽ lặn. Nó cũng là một khái niệm quan trọng trong di truyền học Mendel và cổ điển. Các alen trội thường sẽ chứa một protein chức năng trong khi các alen lặn thì không.

Tính trội cũng là mối quan hệ giữa hai alen của một gen và các kiểu hình liên quan. Một alen có thể chiếm ưu thế với alen thứ hai nhưng lại lặn với alen thứ ba và đồng trội với alen thứ tư. Tuy nhiên, một alen có thể trội hoặc lặn so với kiểu hình khác bị ảnh hưởng bởi cùng một gen.

Các loại gen trội

1. Gen trội hoàn toàn

Hầu hết các alen bình thường đều trội hoàn toàn so với các alen đột biến, do đó alen trội tạo ra các sản phẩm protein có chức năng bình thường trong khi các alen đột biến không tạo ra các sản phẩm protein hoạt động. Nghĩa là, một alen trội hoàn toàn sẽ che giấu tác động của gen lặn. Chỉ cần có một alen trội, nó có thể tạo ra kiểu hình cho gen đó và điều này chỉ xảy ra ở những cá thể dị hợp tử.

Những cá thể đồng hợp tử về các alen lặn không thể hoàn thành quá trình biến đổi gen và với các alen lặn đột biến ở người thường gây ra bệnh bạch tạng và nhiều bệnh nguy hiểm khác. Tuy nhiên, vẫn có một số trường hợp alen đột biến chiếm ưu thế so với alen lặn.

2. Gen trội không hoàn chỉnh

Tính trội không hoàn toàn có nghĩa là một alen nhất định không thể triệt tiêu hoàn toàn ảnh hưởng của gen kia nên nếu chỉ có một alen của gen đó thì kiểu hình mà gen đó quy định sẽ không biểu hiện, trừ khi gen đó có hai alen của gen đó thì kiểu hình của nó sẽ được biểu hiện.

Sự lai giữa hai cá thể dẫn đến sự thống trị không hoàn toàn

3. Kiểu gen đồng hợp tử trội

Kiểu gen đồng trội là hiện tượng trong đó cả hai alen khác nhau trong một dị hợp tử đồng thời biểu hiện các sản phẩm có hoạt động khác nhau trong tế bào và các alen này được gọi là các alen đồng trội.

Ví dụ, trong trường hợp nhóm máu AB thuộc hệ thống nhóm máu ABO và nhóm máu MN thuộc hệ thống nhóm máu MN ở người, nhóm máu MN có hai alen là LM và LN. Vì vậy, một quần thể sẽ có ba kiểu gen tương ứng với ba kiểu hình.

Đặc điểm của gen trội là gì?

Các gen trội là dị hợp tử và các alen này có thể biểu hiện kiểu hình bên ngoài. Trong biểu đồ gen, gen trội sẽ được thể hiện bằng chữ in hoa.

Vì gen trội là gen xuất hiện ở cả bố và mẹ nên nó xuất hiện hai lần trong cấu trúc di truyền của trẻ và có nhiều khả năng phát triển kiểu hình hơn.

Tuy nhiên, vì con người là cá thể có nhiễm sắc thể kép hoặc lưỡng bội nên thông tin di truyền được chia thành 2 phần với 1 phần đến từ mẹ và 1 phần đến từ bố. Nếu các gen trội chỉ hiện diện ở một phụ huynh, chúng có khả năng biểu hiện thành những đặc điểm ở con cái họ. Từ đó, chúng ta có thể xác định rằng gen trội chỉ được truyền và biểu hiện nếu cha mẹ thừa hưởng nó từ con của họ.

Ví dụ, màu mắt của con người phụ thuộc vào một số gen, mỗi gen có một số alen, tức là chỉ có một số nhiễm sắc thể mã hóa thông tin. Vì vậy, màu mắt ở người phụ thuộc vào các alen tổng hợp. Hầu hết các màu mắt nâu có thể che giấu hoàn toàn màu mắt xanh vì gen của chúng thường được biểu hiện với cường độ cao hơn ở các alen của các nhiễm sắc thể khác nhau.

Màu mắt nâu là gen trội

Như vậy chúng tôi đã giúp bạn giải đáp được định nghĩa gen trội Kiểu gen trội là gì? Để xem thêm nhiều bài viết hay và thú vị, vui lòng truy cập website labvietchem.com.vn