Đề thi dùng ngữ liệu ngoài SGK: Sẽ không còn chuyện đoán đề, trúng “tủ”

Giảng dạy theo hướng phát huy phẩm chất và năng lực của người học

Dạy học Văn theo Chương trình Giáo dục phổ thông năm 2018 được triển khai theo hướng phát triển phẩm chất, năng lực của người học; khắc phục tình trạng dạy và học nặng về giảng giải, đọc chép, học thuộc lòng theo văn bản mẫu.

Bạn đang xem: Đề thi dùng ngữ liệu ngoài SGK: Sẽ không còn chuyện đoán đề, trúng “tủ”

Trao đổi với phóng viên Tạp chí Giáo dục điện tử Việt Nam, Thạc sĩ Đỗ Thị Thùy Dương, giáo viên môn Ngữ văn tại Trường THPT chuyên Lê Quý Đôn, Bà Rịa – Vũng Tàu, cho biết: “Đổi mới là khái niệm rộng, bao trùm mọi khâu/bước của quá trình dạy và học, từ lý thuyết đến thực hành.

Quan sát trên quy mô lớn, chúng ta đã bắt đầu thấy những thay đổi, tuy khó khăn nhưng rất sống động. Ở quy mô nhỏ, tại đơn vị tôi đang công tác, sự đổi mới tương đối toàn diện. Từ đổi mới trong thực hành kiểm tra và đánh giá đến đổi mới trong giảng dạy.

Quá trình giảng dạy tổng thể không còn nặng về nội dung mà linh hoạt, tự do, gắn với mục tiêu phát triển năng lực chung và năng lực chuyên môn gắn chặt với môn học.

Cô Đỗ Thị Thùy Dương, giáo viên Ngữ văn, Trường THPT chuyên Lê Quý Đôn, Bà Rịa – Vũng Tàu (ảnh: NVCC)

Cùng quan điểm, Thạc sĩ Văn Trịnh Quỳnh An, giáo viên môn Văn, Trường THPT Gia Định, TP.HCM chia sẻ: “Trong hai năm học qua, nhà trường đã tổ chức dạy và học theo hướng phát triển phẩm chất, năng lực của học sinh. Ở môn Văn, chúng tôi thấy có sự thay đổi rất lớn trong việc dạy và học.

Trước đây, đơn vị chúng tôi tiếp cận là tác phẩm. Khi nghiên cứu một tác phẩm, sinh viên có thể nắm bắt tác phẩm đó rất chắc chắn và sâu sắc, nhưng lại thiếu kỹ năng tiếp cận các văn bản khác cùng thể loại.

Hiện nay, với chương trình mới, các văn bản được học và chọn lọc từ SGK là phương tiện để giáo viên và học sinh khám phá thể loại và phát triển kỹ năng đọc hiểu của học sinh. Về kỹ năng viết, học sinh không thể sử dụng các văn bản mẫu như trước đây vì phải tiếp cận với các văn bản mới, các dạng câu hỏi mới.

Để làm được điều này, tổ Văn của trường đã phải tổ chức nhiều cuộc họp, thảo luận về chương trình mới và tổ chức các buổi dạy thử để các đồng nghiệp có thể giúp nhau tích lũy kinh nghiệm trong quá trình giảng dạy. Nội dung ôn tập, đánh giá cũng được trao đổi kỹ hơn.

Thạc sĩ Văn học Trịnh Quỳnh An, Giáo viên Ngữ văn, Trường THPT Gia Định, TP.HCM (ảnh: NVCC)

Sự thay đổi đầu tiên đến từ giáo viên.

Việc đổi mới chương trình giáo dục nói chung và môn Văn nói riêng đòi hỏi sự thay đổi từ cả người dạy và người học.

Cô Văn Trịnh Quỳnh An chia sẻ: “Theo tôi, giáo viên cần thay đổi để tránh đi theo lối mòn cũ, nắm vững Chương trình giáo dục phổ thông 2018 (không nắm vững sách giáo khoa mình đang giảng dạy).

Giáo viên cũng cần thường xuyên kiểm tra trình độ học tập của học sinh để theo dõi tiến độ học tập của các em.

Xem thêm : TPHCM: Nhiều trường xếp môn tự chọn xen TKB chính khóa vì “tiện cho đối tác”

Đối với người học, dù là chương trình mới hay cũ, cần có thái độ học tập tốt, không phải là “học nhồi nhét” hay “học vẹt”. Cách học của học sinh là luyện đọc các loại văn bản khác nhau, luyện viết tích cực, luyện trình bày và thảo luận vấn đề.

Cô Đỗ Thị Thùy Dương cho biết: “Từ phương pháp dạy học phụ thuộc vào văn bản mẫu sang phương pháp dạy học loại bỏ văn bản mẫu đòi hỏi quá trình thay đổi trước tiên từ phía giáo viên.

Vì vậy, để thay đổi, giáo viên không còn cách nào khác là phải thay đổi tư duy nghề nghiệp – tự đào tạo, tự bồi dưỡng để có khả năng thích nghi; bắt đầu từ việc học cách phân tích bất kỳ văn bản nào theo đặc điểm thể loại.

Kỹ thuật giảng dạy cũng cần được áp dụng nhiều hơn trước, cách giảng dạy văn bản nhấn mạnh vào phương pháp khai thác chứ không chỉ đơn thuần là khai thác.

Ngoài ra, đánh giá còn tác động trực tiếp đến việc dạy và học. Để đáp ứng được kỳ thi tập trung theo định hướng chương trình giáo dục mới, việc dạy và học cần chú ý đến các mục tiêu ngắn hạn và dài hạn: bám sát cấu trúc và ma trận do Bộ Giáo dục và Đào tạo công bố; tăng cường tính hệ thống (thể loại, phương pháp) trong quá trình dạy và học.

Thầy Tạ Hồng Hạnh, giáo viên Ngữ văn, Trường THPT Đào Duy Từ, Hà Nội (ảnh: NVCC)

Theo Thạc sĩ Tạ Hồng Hạnh, giáo viên dạy Văn tại Trường THPT Đào Duy Từ, Hà Nội, “Học sinh cần hiểu được cốt lõi và bản chất của thể loại. Ví dụ, khi đọc truyện/tiểu thuyết, cần nắm bắt tình huống, chi tiết tiêu biểu, nghệ thuật tự sự… Khi đọc thơ, cần tìm mạch cảm xúc, hệ thống hình ảnh chính, ý tưởng của bài thơ…

Hiểu được điều này có nghĩa là mỗi học sinh cần phải chuẩn bị cho mình kiến ​​thức vững chắc cũng như kỹ năng đọc hiểu và phân tích cho từng thể loại.

Giáo viên cũng có thể rút ngắn kế hoạch bài học, tập trung vào khả năng nhận thức phong phú của học sinh và phát huy khả năng sáng tạo của các em khi tiếp cận các tài liệu khác nhau.

Học sinh không thể tiếp tục học thuộc lòng.

Nhiều học sinh thường học Văn với tâm lý “học để thi”, học thuộc lòng, dựa vào các bài văn mẫu. Tuy nhiên, điều này sẽ không còn tiếp diễn khi đổi mới phương pháp giảng dạy và đánh giá học sinh theo Chương trình giáo dục phổ thông 2018.

Đặc biệt, việc kiểm tra, thi cử sử dụng các tài liệu khác ngoài sách giáo khoa, khuyến khích xây dựng câu hỏi mở trong kiểm tra, đánh giá, phát huy tối đa khả năng sáng tạo của học sinh.

Cô Đỗ Thị Thùy Dương cho biết: “Việc sử dụng tài liệu ngoài sách giáo khoa chắc chắn là một thách thức lớn đối với việc dạy và học do thói quen chỉ tập trung vào một số ít văn bản và dựa quá nhiều vào văn bản mẫu. Chương trình mới đòi hỏi phải dạy và học thực sự, khó hơn trước rất nhiều lần.

Nó thúc đẩy mạnh mẽ yêu cầu cấp thiết cũng là yếu tố cốt lõi để phát triển người dạy và người học – TỰ TIN (SELF).

Không thể tránh khỏi, trong quá trình thực hiện, chúng ta sẽ phải đối mặt với những trở ngại từ quá khứ. Trong giai đoạn đầu, tài liệu kiểm tra là một thách thức, nhưng dần dần, khi nó trở thành thói quen, nó sẽ là một cơ hội, một khả năng.

Xem thêm : Hơn 100.000 học sinh lớp 1 của TPHCM bắt đầu tựu trường, chuẩn bị năm học mới

Buổi giảng dạy mẫu của cô Tạ Hồng Hạnh tại Trường THPT Đào Duy Từ, Hà Nội (ảnh: NVCC)

Bà Tạ Hồng Hạnh bày tỏ: “Đúng là so với Chương trình giáo dục năm 2006, học sinh và giáo viên chỉ được tiếp cận một số tài liệu, tác phẩm trong SGK. Nhưng với hệ thống SGK mới, được phân loại theo chủ đề/thể loại văn học, sự phong phú về tài liệu học tập như vậy sẽ tạo cảm hứng dạy và học cho cả giáo viên và học sinh.

Lượng văn bản trở nên “vô tận” nhưng nếu học sinh được chỉ cách khám phá nó theo đặc điểm thể loại, các em hoàn toàn có khả năng tự đọc/hiểu/đánh giá các văn bản khác cùng thể loại.

Học sinh được dạy những điều cơ bản để phát triển khả năng cảm thụ văn học, không có định kiến ​​hay lối suy nghĩ áp đặt, không có tình trạng học theo kiểu “vẹt” hay viết một cách lười biếng…”

Việc tránh sử dụng tài liệu trong sách giáo khoa không chỉ góp phần thúc đẩy thay đổi cách dạy và học môn Văn mà còn hướng đến mục tiêu đổi mới đề thi, xóa bỏ tình trạng dự đoán đề thi.

Điều này cũng được thể hiện rõ trong đề thi mẫu kỳ thi tốt nghiệp THPT năm 2025 được Bộ Giáo dục và Đào tạo công bố vào cuối năm 2023.

Cô Đỗ Thị Thùy Dương phân tích: “Ở đơn vị tôi công tác, trước đây với chương trình 2006, đề thi thường xoay quanh một số văn bản cố định, nhưng hiện nay phần tự luận văn học đã được đưa vào các văn bản ngoài chương trình. Đề tự luận xã hội cũng tập trung vào các dạng câu hỏi theo đúng tinh thần của chương trình: mở – thanh niên – thời hiện đại.

Để đổi mới các câu hỏi, trước hết chúng ta cần bám sát mục tiêu và yêu cầu cần đạt được. Bởi vì với chương trình mới, không phải sách giáo khoa, mục tiêu và yêu cầu cần đạt được là tham chiếu chung cho việc dạy và học trên toàn quốc.

Ngoài ra, tài liệu cần có trích dẫn rõ ràng; các yêu cầu cần thể hiện sự cởi mở và tôn trọng ý kiến ​​của người học.”

Cô Tạ Hồng Hạnh nêu ý kiến: “Cách đổi mới câu hỏi theo chương trình mới sẽ đánh giá việc học môn Văn chính xác hơn khi đòi hỏi tư duy và kỹ năng viết chuẩn của học sinh. Học sinh đam mê hay không đam mê Văn vẫn có một số kỹ năng làm bài kiểm tra.

Cá nhân tôi cho rằng có lẽ với năm đầu tiên thi tốt nghiệp THPT theo chương trình mới, sự cân bằng và độ dài của đề thi là rất quan trọng: tránh quá chung chung và nhiều lớp thể loại khác nhau.

Bên cạnh đó, các câu hỏi trong đề thi có nên tập trung vào những hiện tượng tích cực, quen thuộc trong cuộc sống (với các văn bản nghị luận xã hội) và bám sát nhu cầu đọc hiểu các thể loại quen thuộc của học sinh (với các văn bản văn học) hay không?

Đề thi mẫu của Bộ Giáo dục và Đào tạo cũng là cẩm nang quan trọng để giáo viên áp dụng trong việc đặt câu hỏi và đánh giá việc học tập của học sinh.

Theo cô Vân Trịnh Quỳnh An: “Tất nhiên sẽ không còn tình trạng đoán mò nữa, vì đề thi sẽ dựa trên các tài liệu khác ngoài 3 cuốn sách giáo khoa hiện hành. Điều này phù hợp với tinh thần của chương trình mới.

Bộ Giáo dục và Đào tạo cũng đã công bố đề thi mẫu cho kỳ thi tốt nghiệp trung học phổ thông bắt đầu từ năm 2025 với nội dung bám sát chương trình giáo dục phổ thông năm 2018.

Tôi thấy cách đặt câu hỏi gần như hoàn toàn mới so với chương trình cũ. Giáo viên cũng có thể xem đây là tài liệu tham khảo cho các câu hỏi của mình.

Hồng Lĩnh

https://giaoduc.net.vn/de-thi-dung-ngu-lieu-ngoai-sgk-se-khong-con-chuyen-doan-de-trung-tu-post244108.gd

Nguồn: https://truonglehongphong.edu.vn
Danh mục: Giáo Dục