Cyclohexane (C6H12) là gì? Có độc không, lưu ý khi sử dụng?

Chu Văn An

Cyclohexane là dung môi hữu cơ đóng vai trò quan trọng trong ngành công nghiệp sản xuất thuốc nhuộm, mực in, keo dán… Ngoài ra, nó còn có những ứng dụng nổi bật nào khác? Đặc tính điển hình là gì và cần lưu ý những gì trong quá trình sử dụng? Tất cả sẽ được giải đáp trong bài viết dưới đây.

1. Cyclohexane – C6H12 là dung môi gì?

Cyclohexane là hợp chất hữu cơ thuộc nhóm cycloalkane gồm 6 C liên kết với nhau tạo thành một vòng, mỗi C sẽ liên kết với 2 nguyên tử H.

Công thức hóa học: C6H12.

Tên khác: Hexamethylene.

C6H12 có thể tồn tại ở dạng bán ghế, xoắn ốc hoặc thuyền. Nó tồn tại dưới dạng chất lỏng trong suốt, không màu, có mùi tương tự như dầu mỏ. Nó được dùng làm dung môi hòa tan các chất hữu cơ nên được sử dụng rộng rãi trong công nghiệp.

Công thức cấu tạo của Cyclohexane

2. Tính chất nổi bật của Cyclohexane

– Ngoại quan: Tồn tại dưới dạng chất lỏng trong suốt, không màu.

– Trọng lượng phân tử: 84,16 g/mol.

– Tỷ trọng: 0,779 g/cm³.

– Nhiệt độ nóng chảy: 6,55 độ C tương đương 279,7K.

– Nhiệt độ sôi: 80,74 độ C tương ứng 354K.

– Độ hòa tan:

+ Không tan trong nước.

+ Tan trong một số dung môi hữu cơ như rượu, benzen, este, cloroform.

3. Tóm tắt các phương pháp sản xuất Cyclohexane

– Phương pháp điều chế hiện đại: Ở quy mô công nghiệp, nó được sản xuất bằng cách hydro hóa benzen với Ni làm xúc tác ở nhiệt độ trên 300 độ C. Phản ứng sẽ kèm theo một lượng nhiệt lớn với ΔH (500K) = -216,37 kJ/mol.

– Phương pháp sản xuất cổ điển:

+ Năm 1894. Cyclohexane được tổng hợp bằng phương pháp xeton hóa axit pimelic:

+ Năm 1860–1929, E. Haworth và WH Perkin Jr. đã tìm ra phương pháp điều chế khác thông qua phản ứng Wurtz của 1,6-dibromohexane:

4. Ứng dụng của Cyclohexane trong đời sống và sản xuất

Một số ứng dụng nổi bật của Cyclohexane trong đời sống và sản xuất bao gồm:

– Tổng hợp các hợp chất hữu cơ: Đây là nguyên liệu quan trọng dùng để điều chế cyclohexanone và cyclohexanol thông qua phản ứng oxy hóa. Trong khi đó, hỗn hợp cyclohexanone-cyclohexanol là thành phần không thể thiếu trong axit adipic và caprolactam – hai tiền chất sản xuất nylon 6 và nylon 6,6, được sử dụng rộng rãi trong sản xuất dệt may và nhựa.

Cyclohexane là nguyên liệu tổng hợp các hợp chất hữu cơ

– Kiểm soát tốc độ bay hơi của chất kết dính trong sản xuất keo, băng keo.

– Công nghiệp dệt nhuộm và thuộc da: Là chất phụ gia trong dung dịch kiềm và xà phòng nhôm trong ngâm sợi. Ngoài ra còn được dùng làm chất tẩy trắng, tăng độ bám dính cho sơn giúp sản phẩm có màu sắc bền và đẹp hơn.

– Sản xuất lớp phủ bề mặt: Tăng độ chảy cho sơn cellulose axetat và tẩy sơn, chống ẩm và đục cho sơn cellulose nitrat. Từ đó làm tăng độ bám dính, chống nấm mốc của sơn.

– Sản xuất nhựa và mực in: Đóng vai trò là chất nhũ hóa, xúc tác trong sản xuất nhựa polyester. Ngoài ra còn là thành phần trong mực in và nhựa PVC.

5. Dung môi Cyclohexane có độc không? Lưu ý khi sử dụng

5.1. Cyclohexane có độc không?

Theo nghiên cứu, Cyclohexane có thể gây tác hại cho sức khỏe và môi trường, cụ thể:

– Gây kích ứng da và mắt khi tiếp xúc.

– Hít phải có thể gây buồn nôn và chóng mặt.

– Tổn thương nội tạng, thậm chí có thể gây tử vong khi nuốt phải.

– Theo đánh giá của IRAC, dung môi cyclohexane không gây nguy cơ gây ung thư.

– Chất này khi thải ra môi trường có thể gây ngộ độc cấp tính và lâu dài trong môi trường nước.

5.2. Lưu ý khi sử dụng và bảo quản

– Cần sử dụng các thiết bị bảo hộ như khẩu trang, kính mắt, găng tay,… khi tiếp xúc với hóa chất để đảm bảo an toàn khi sử dụng.

– Nếu chẳng may dung môi dính vào mắt, hãy rửa ngay bằng nước sạch và đến cơ sở y tế gần nhất để được điều trị kịp thời.

– Nếu nó dính vào da, hãy rửa vùng bị ảnh hưởng bằng nước sạch. Cởi bỏ quần áo nếu bị hóa chất văng vào và đưa ngay nạn nhân đến bệnh viện điều trị.

– Trong trường hợp vô tình nuốt phải, không gây nôn hoặc rửa miệng nạn nhân. Hãy liên hệ với bác sĩ và đưa ngay đến bệnh viện để được điều trị kịp thời.

– Hít phải: Đưa nạn nhân đến nơi thoáng khí để hít thở không khí trong lành. Nếu có triệu chứng khó thở phải thực hiện hô hấp nhân tạo, thở oxy rồi đưa ngay đến bệnh viện.

– Bảo tồn:

+ Vì chất này rất dễ cháy và bốc cháy khi có nhiệt hoặc tia lửa điện nên hơi có thể tạo thành hỗn hợp dễ nổ trong không khí. Vì vậy, hãy bảo quản ở nơi khô ráo, thoáng mát, tránh xa nguồn nhiệt hoặc ánh nắng mặt trời.

+ Dung môi dễ bay hơi nên cần đậy kín nắp khi bảo quản.

Nếu bạn có nhu cầu mua dung môi Cyclohexane dùng cho phòng thí nghiệm, viện nghiên cứu, hoặc sản xuất công nghiệp, vui lòng liên hệ với chúng tôi qua hotline 0826 020 020 để được tư vấn chi tiết.

Hy vọng bài viết trên giúp bạn đọc hiểu rõ hơn về hóa chất Cyclohexane cũng như những ứng dụng của nó trong đời sống và sản xuất.