Cầu dao tự động và khởi động từ khác nhau như thế nào?

Lê Hồng Phong

Cầu dao tự động và bộ khởi động từ đều là thiết bị chuyển mạch được lắp đặt trong hệ thống điện. Nhưng trên thực tế vai trò của hai thiết bị này hoàn toàn tách biệt. Vậy cầu dao tự động và bộ khởi động từ khác nhau như thế nào? KTH ELECTRIC sẽ giúp bạn giải đáp ngay điều này trong bài viết sau.

Khái niệm về máy cắt tự động và khởi động từ

Trước khi tìm hiểu sự khác biệt giữa khởi động từ và cầu dao tự động, bạn cần nắm được khái niệm về hai thiết bị này. Nhìn chung, cầu dao tự động là thiết bị có chức năng bảo vệ mạng điện, cắt nguồn điện ngay lập tức khi xảy ra sự cố. Ngoài ra, bộ khởi động từ còn có khả năng điều khiển các thiết bị tải và kết nối với nguồn điện.

Cầu dao tự động – ngắt mạch

Cầu dao tự động hay còn gọi là cầu dao hay CB. Đây là thiết bị bảo vệ mạch điện khi xảy ra sự cố, có nhiệm vụ ngắt dòng điện khi phát hiện nguy cơ quá tải, ngắn mạch hoặc sụt áp. Bên cạnh đó, người dùng có thể chủ động tắt cầu dao khi có nhu cầu sửa chữa hoặc lắp đặt các thiết bị điện vào mạch.

Máy cắt tự động có các tiếp điểm di động và cố định tương tự như cơ cấu của máy khởi động từ. Các tiếp điểm tiếp xúc vật lý thông qua áp suất khí nén, cơ học hoặc sử dụng điện từ. Mặt khác, nguyên lý hoạt động của aptomat một phần là do thiết bị này thiếu các mạch cảm biến điện áp và dòng điện tương tự như contactor.

Bắt đầu từ

Bộ khởi động từ bao gồm một contactor, là một thiết bị điện hạ thế chuyên thực hiện việc bật tắt thường xuyên các mạch điện động. Bộ khởi động từ đóng vai trò quan trọng trong việc điều khiển các thiết bị như động cơ, bình ngưng, hệ thống chiếu sáng,… thông qua các nút điều khiển, điều khiển từ xa hoặc tự động.

Một số loại khởi động từ có thể di chuyển hoặc cố định để đảm bảo lực hút nam châm điện.

Xem thêm: Khởi động là gì? Phân biệt máy khởi động từ và contactor

Sự khác biệt về chức năng giữa bộ khởi động từ và bộ ngắt mạch tự động

Chức năng là phần cơ bản nhất để bạn phân biệt giữa aptomat và khởi động từ. Cụ thể như sau:

Chức năng của aptomat

Chức năng của cầu dao là bảo vệ hệ thống điện khỏi tình trạng quá tải, ngắn mạch hoặc rò rỉ điện. Khi phát hiện một trong những sự cố này, cầu dao sẽ nhanh chóng kéo xuống, tách các móc tiếp điểm dẫn dòng điện, làm gián đoạn dòng điện và gây mất điện. Cơ chế gạt nước này có thể được điều khiển bằng tay hoặc tự động.

Chức năng của contactor

Chức năng chính của contactor là kết nối thiết bị tải với nguồn điện, đặc biệt trong các mạch có điện áp cao. Contactor cũng có những ưu điểm riêng với thiết kế đóng mở nhanh chóng. Thiết bị này thường được sử dụng khi cần điều khiển hoặc chuyển đổi giữa các mức điện áp cao và thấp.

Như vậy, chức năng chính của cầu dao tự động là ngắt nguồn điện, còn bộ khởi động từ là chuyển đổi nguồn điện.

Xem thêm: So sánh ưu nhược điểm của cầu dao và cầu chì

Sự khác biệt về nguyên lý hoạt động giữa máy cắt và contactor

Do cấu tạo và chức năng khác nhau nên nguyên lý hoạt động của máy cắt tự động và công tắc tơ sẽ ít nhiều khác nhau.

Nguyên lý hoạt động của máy cắt tự động

Trong điều kiện hoạt động bình thường, khi đóng mạch, các tiếp điểm hoặc móc bảo vệ chạm vào nhau và cho dòng điện chạy qua. Các tiếp điểm chuyển động được đặt bằng cơ cấu lò xo hoặc thông qua khí nén.

Khi xảy ra quá tải, cuộn dây được tích điện thế và một piston được dùng cho hệ thống tiếp điểm chuyển động để tách móc bảo vệ của máy cắt. Sau khi tách các móc bảo vệ ra, các mạch điện bên trong cầu dao sẽ mở ra và làm gián đoạn dòng điện. Điều này bảo vệ hệ thống khỏi bị hư hại.

Nguyên lý hoạt động của máy khởi động từ

Khi cấp điện vào cuộn dây thông qua nút ấn khởi động, cuộn dây contactor sẽ sinh ra lực từ, làm dịch chuyển lõi thép và nối mạch từ, đóng các tiếp điểm chính để động cơ bắt đầu hoạt động. Đồng thời, các tiếp điểm phụ thường mở để duy trì mạch điều khiển sau khi nhả nút khởi động.

Khi nhấn nút dừng, nguồn điện cho bộ khởi động từ sẽ bị cắt và dưới tác dụng của lò xo nén, lõi di động sẽ trở về vị trí ban đầu. Các tiếp điểm trở về trạng thái mở và động cơ dừng lại. Trong trường hợp động cơ quá tải, rơle nhiệt sẽ phản ứng bằng cách cắt nguồn điện vào cuộn dây, từ đó tắt contactor và dừng động cơ điện.

Đọc thêm: So sánh cầu dao và cầu dao – Nên chọn loại nào?

Một số điểm khác biệt giữa máy cắt tự động và máy khởi động từ

Bạn có thể tham khảo bảng sau để tìm hiểu thêm những khác biệt quan trọng giữa hai thiết bị này:

Ứng dụng thực tế của máy cắt tự động và khởi động từ

Vì có nhiều điểm khác biệt nên ứng dụng của hai loại thiết bị này cũng khác nhau. Trong đó:

Ứng dụng của bộ khởi động từ

Dùng để kiểm soát hoạt động an toàn của động cơ hoặc thiết bị. Tùy theo loại khởi động sẽ có vị trí lắp đặt khác nhau. Ví dụ:

• Contactor điều khiển động cơ: Dùng kết hợp với rơle nhiệt để bảo vệ động cơ khỏi quá tải.
• Contactor khởi động sao-tam giác: Thay đổi chế độ hoạt động của động cơ từ sơ đồ sao khi khởi động sang sơ đồ tam giác khi động cơ hoạt động ổn định, nhằm mục đích giảm dòng điện khởi động.
• Contactor điều khiển tụ điện: Được sử dụng trong hệ thống bù tự động được điều khiển bởi bộ điều khiển tụ điện với nhiệm vụ chuyển mức tụ phù hợp với tải.
• Contactor điều khiển chiếu sáng: Được điều khiển bằng rơle thời gian hoặc PLC để bật tắt nguồn điện cung cấp cho đèn để bật/tắt đèn theo giờ quy định.
• Contactor kết hợp bảo vệ pha: Tiếp điểm cảnh báo rơle bảo vệ pha kết nối với cuộn hút của contactor, cho phép ngắt contactor khi có sự cố về pha.

Đọc thêm: So sánh điểm giống và khác nhau giữa contactor và rơle

Ứng dụng của máy cắt tự động

Cầu dao tự động là thiết bị quan trọng nhất trong bất kỳ hệ thống điện nào nhờ nhiệm vụ điều khiển dòng điện đến các thiết bị tải. Thiết bị này được ứng dụng trong mọi lĩnh vực như:

• Trong công nghiệp: Lắp đặt trong các tủ điện như tủ điện tổng hợp, tủ ngưng tụ, tủ điều khiển bảo vệ, tủ phân phối,..
• Trong dân dụng: Lắp đặt trong nhà ở, nhà hàng, chung cư, văn phòng, một số thiết bị công suất lớn,….

Như vậy, KTH ELECTRIC đã giúp các bạn hiểu rõ hơn về cầu dao tự động và bộ khởi động từ, từ đó có thể phân biệt được hai thiết bị này và ứng dụng chúng một cách thích hợp trong hệ thống điện. Tham khảo các dòng thiết bị này của KTH ELECTRIC: