Aptomat 3 pha: Nguyên lý làm việc, phân loại và ứng dụng

Lê Hồng Phong

Aptomat được chia thành nhiều loại với chức năng khác nhau. Cầu dao 3 pha dùng cho dòng điện 3 pha và là một trong 2 loại board mạch được sử dụng phổ biến hiện nay. Vậy cấu tạo và nguyên lý hoạt động của máy cắt 3 pha như thế nào? Nó được ứng dụng vào thực tế như thế nào? Trong bài viết này, KTH Electric sẽ giải đáp những câu hỏi trên.

Máy cắt điện 3 pha là gì?

Cầu dao 3 pha là dòng cầu dao được sử dụng cho hệ thống điện 3 pha 380V. Cầu dao 3 pha được thiết kế để bảo vệ hệ thống điện khỏi các sự cố như đoản mạch, quá tải hay rò rỉ điện từ đó giúp giảm thiểu rủi ro cho người sử dụng và thiết bị. Loại cầu dao này cho dòng điện chạy qua 3 dây nóng và tùy theo nhu cầu sử dụng có thể đi kèm thêm 1 dây mát.

Dựa vào số cực, cầu dao 3 pha được chia làm 2 loại chính: cầu dao 3 cực (3P) và cầu dao 4 cực (4P). Nhờ khả năng bảo vệ toàn diện, aptomat 3 pha được sử dụng phổ biến trong các nhà máy, tòa nhà, trạm biến áp và hệ thống điện công nghiệp… nhằm đảm bảo vận hành ổn định, an toàn.

Cấu tạo của máy cắt 3 pha

Cầu dao 3 pha thường sẽ có cấu tạo gồm 1 tiếp điểm với 1 cực tiếp điểm tĩnh và 1 cực tiếp điểm chuyển động, có nhiệm vụ đóng/cắt nguồn điện 3 pha khi xảy ra quá tải, ngắn mạch. Ngoài ra còn có các thành phần khác như:

• Bộ phận truyền động cắt: Chịu trách nhiệm kích hoạt cơ chế ngắt điện khi phát hiện tình trạng quá tải, đoản mạch hoặc các sự cố về điện khác.
• Hộp chữa cháy hồ quang: Giúp dập tắt hồ quang nhanh chóng khi cầu dao tắt nguồn, giảm nguy cơ cháy nổ.
• Móc bảo vệ: Bộ phận giúp bảo vệ aptomat khỏi các tác nhân bên ngoài như bụi bẩn, độ ẩm hay các tác động vật lý.

Nguyên lý hoạt động của máy cắt 3 pha

Dưới đây là nguyên lý chung và các dòng máy cắt 3 pha:

• Bảo vệ quá tải (MCB, RCBO, MCCB, ELCB): Sử dụng thanh lưỡng kim. Khi dòng điện vượt quá mức cho phép, thanh này cong lên và kích hoạt cầu dao. Cơ cấu này có độ trễ để tránh bị vấp do dòng điện khởi động cao.
• Bảo vệ ngắn mạch (MCB, MCCB, RCBO): Dựa vào cuộn dây điện từ, khi dòng điện tăng đột ngột, lực hút mạnh sẽ kích hoạt hệ thống nhả tức thời, cắt điện ngay lập tức để bảo vệ thiết bị.
• Chống giật/chống rò điện (RCCB, RCBO, ELCB): Sử dụng cảm biến dòng rò, khi phát hiện sự chênh lệch giữa dòng pha và dòng trung tính vượt quá ngưỡng an toàn, cầu dao sẽ tự động cắt điện.

Xem thêm: Máy cắt một pha: Cấu tạo, phân loại và cách đấu dây tiêu chuẩn

Cách phân loại máy cắt 3 pha

Phân loại theo số cực

Cầu dao 3 pha 3 cực (3P) được thiết kế 3 cực, mỗi cực nối vào 1 dây pha của hệ thống điện. Loại này thường được sử dụng trong các hệ thống không cần dây trung tính, chủ yếu trong công nghiệp có tải công suất lớn.

Trong khi đó, cầu dao 3 pha 4 cực (4P) có 4 cực gồm 3 dây pha và 1 dây trung tính, giúp cân bằng điện áp và bảo vệ toàn diện hơn. Loại máy cắt này được sử dụng rộng rãi trong các hệ thống điện công nghiệp quy mô lớn, nơi yêu cầu độ ổn định và an toàn cao.

Phân loại theo chức năng

Các dòng máy cắt 3 pha bao gồm: MCCB 3 pha 3 cực, MCCB 3 pha 4 cực, RCCB 3 pha 4 cực, ELCB 3 pha 3 cực, ELCB 3 pha 4 cực và RCBO 3 pha 4 cực.

• MCB 3 pha: Cầu dao loại nhỏ bảo vệ chống quá tải, ngắn mạch, thường được sử dụng trong hệ thống điện dân dụng và công nghiệp nhỏ.
• MCCB 3 pha: Cầu dao chặn có thể chịu được dòng điện lớn hơn, bảo vệ chống quá tải, ngắn mạch trong công nghiệp.
• RCCB 3 pha: CB chống rò rỉ, ngắt mạch khi phát hiện dòng điện rò rỉ đất.
• RCBO 3 pha: Kết hợp RCCB và MCB, bảo vệ quá tải, ngắn mạch và dòng rò.
• ELCB 3 pha: CB chống rò rỉ đất, bảo vệ con người khỏi nguy cơ bị điện giật.

Sắp xếp theo thương hiệu

Trên thị trường hiện nay, aptomat 3 pha được sản xuất bởi nhiều thương hiệu khác nhau, đáp ứng đa dạng nhu cầu từ hệ thống công nghiệp quy mô lớn đến dân dụng. Dưới đây là ba phân khúc chính theo thương hiệu:

• Phân khúc công nghệ cao & hiệu suất vượt trội – Schneider, ABB, Mitsubishi: Đây là những thương hiệu hàng đầu với công nghệ tiên tiến, độ bền cao và chất lượng vượt trội. Được sử dụng trong các hệ thống công nghiệp lớn, cơ sở hạ tầng quan trọng và các dự án đòi hỏi tiêu chuẩn kỹ thuật nghiêm ngặt. Giá cao nhưng đi kèm với hiệu suất và sự ổn định.
• Phân khúc ứng dụng tiêu chuẩn & linh hoạt – LS, BTB Electric, Hyundai, Panasonic: Đáp ứng nhu cầu công nghiệp, thương mại và dân dụng với độ tin cậy cao, hiệu suất ổn định và chi phí hợp lý. Sản phẩm ở phân khúc này đảm bảo an toàn, chất lượng mà không có giá thành quá đắt.
• Phân khúc phổ biến & tối ưu chi phí – Chint, Sino: Hướng tới giải pháp điện tiết kiệm, phù hợp cho các công trình dân dụng và hệ thống quy mô nhỏ. Giá cả cạnh tranh, dễ tiếp cận nhưng cần cân nhắc khi sử dụng trong môi trường có yêu cầu cao về tải trọng và độ bền.

Xem thêm: Máy cắt 2 pha: Cấu tạo, nguyên lý hoạt động và ứng dụng

Ứng dụng của máy cắt 3 pha

Cầu dao 3 pha được sử dụng rộng rãi trong nhiều lĩnh vực để bảo vệ và quản lý hệ thống điện:

Trong công nghiệp: Cầu dao 3 pha là thiết bị không thể thiếu trong hệ thống điện công suất lớn, giúp bảo vệ thiết bị, đảm bảo vận hành an toàn.

• Được lắp đặt trong các tủ điện tổng hợp và tủ điều khiển tại các nhà máy, xí nghiệp nhằm chống quá tải, đoản mạch.
• Bảo vệ hệ thống điện tại trạm biến áp, đảm bảo an toàn cho mạng lưới trung và hạ thế.
• Dùng trong máy nén khí, máy gia công kim loại, máy ép nhựa và động cơ công suất lớn.

Trong giao thông vận tải: Cầu dao 3 pha đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ hệ thống điện trên xe điện và các trạm sạc xe điện.

• Được sử dụng trên tàu điện, xe buýt điện nhằm đảm bảo an toàn cho hệ thống điện và hành khách.
• Được lắp đặt tại các trạm sạc xe điện, giúp ngăn chặn tình trạng quá tải, cháy nổ, đảm bảo quá trình sạc ổn định.

Trong thương mại: Máy cắt 3 pha được sử dụng rộng rãi trong các hệ thống điện thương mại phức tạp.

• Được lắp đặt trong các tòa nhà cao tầng, trung tâm thương mại để điều khiển, bảo vệ nguồn điện.
• Dùng trong nhà hàng, khách sạn nhằm đảm bảo an toàn cho các bếp công suất lớn, điều hòa, thang máy.

Trong sử dụng dân dụng: Dù ít phổ biến hơn nhưng aptomat 3 pha vẫn được sử dụng ở một số hộ gia đình có hệ thống điện đặc biệt.

• Ứng dụng trong nhà với máy điều hòa không khí công suất lớn, máy bơm nước mạnh mẽ hoặc thang máy gia đình.
• Đảm bảo an toàn cho hệ thống điện khi sử dụng nhiều thiết bị có công suất lớn.

KTH Electric là nhà phân phối chính thức CB 3 pha chính hãng của các thương hiệu uy tín như LS Electric, Mitsubishi, Hyundai, BTB Electric và Schneider Electric. Chúng tôi cam kết cung cấp những sản phẩm chất lượng cao, đảm bảo an toàn và hiệu suất cho hệ thống điện. Để biết thêm chi tiết và tư vấn, vui lòng liên hệ với KTH Electric.

Tham khảo một số dòng sản phẩm aptomat LS 3 pha được KTH Electric phân phối chính thức tại: