Tiếp cận STEM đúng sẽ hiện thực hóa khát vọng quốc gia “có công nghiệp hiện đại”

Chúng ta đang sống trong thời đại công nghệ; đất nước chúng ta hướng tới “Đến năm 2030, phấn đấu trở thành nước đang phát triển, có công nghiệp hiện đại, thu nhập bình quân đầu người cao… Đến năm 2045, phấn đấu trở thành nước phát triển, thu nhập cao” [1].

Điều đáng nói là để thực hiện được mục tiêu trên, nguồn nhân lực là yếu tố then chốt quyết định sự thành công, trong đó nguồn nhân lực STEM phải thực sự tốt. Nhìn vào thực tế hiện nay, nhiều thứ vẫn còn khập khiễng, cần tiếp cận đúng bản chất để mang lại hiệu quả thực sự cũng như thực hiện được mục tiêu chính trị.

Bạn đang xem: Tiếp cận STEM đúng sẽ hiện thực hóa khát vọng quốc gia “có công nghiệp hiện đại”

Tầm quan trọng của STEM

STEM là viết tắt của Khoa học, Công nghệ, Kỹ thuật và Toán học.

“Thuật ngữ này thường được sử dụng khi đề cập đến các chính sách giáo dục và lựa chọn chương trình giảng dạy trong trường học để tăng cường khả năng cạnh tranh trong phát triển khoa học và công nghệ. Nó liên quan đến phát triển nguồn nhân lực, các vấn đề an ninh quốc gia và chính sách nhập cư.”[2]. STEM đã được sử dụng rộng rãi trong 20 năm qua và được Quỹ Khoa học Quốc gia Hoa Kỳ (NSF) giới thiệu..

Minh họa: HUST

Rõ ràng là mọi người đều biết về các lĩnh vực/môn học Khoa học, Công nghệ, Kỹ thuật và Toán học và giáo dục hiện đại được giảng dạy ở mọi quốc gia. Tuy nhiên, cách tiếp cận giáo dục và đào tạo STEM mới được giới thiệu, triển khai… và không còn xa lạ. Trên thực tế, cho đến nay, đã có giáo viên và trường học sử dụng, nhưng chưa có hệ thống, chưa được định nghĩa cụ thể…

Theo quan điểm kinh tế, rõ ràng là Khoa học, Công nghệ, Kỹ thuật và Toán học đóng góp rất lớn vào tăng trưởng. Trong nền kinh tế công nghiệp, dựa trên tri thức, những lĩnh vực này thậm chí còn quan trọng hơn.

Vấn đề gắn kết giáo dục phổ thông, đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao và sử dụng nguồn nhân lực sau đào tạo phục vụ phát triển đất nước, nếu được quan tâm đúng mức, sẽ làm cho năng lực đất nước thực sự mạnh. Tương tự, nếu có sự gắn kết chặt chẽ giữa các môn học/lĩnh vực Khoa học, Công nghệ, Kỹ thuật và Toán học thì mới phát huy được tính sáng tạo, cảm hứng trong giáo dục; đào tạo cũng sẽ giải quyết được những vấn đề phát sinh trong thực tiễn; từ đó, năng lực sáng tạo, đổi mới của lực lượng lao động này sẽ góp phần thúc đẩy nền kinh tế phát triển mạnh mẽ.

Giáo dục STEM đã được hình thành và cần phải có tính thực chất.

Những năm gần đây, giáo dục phổ thông của chúng ta đã có STEM, đặc biệt Bộ Giáo dục và Đào tạo cũng đã có nhiều văn bản hướng dẫn; nhiều hội thảo, hội nghị được tổ chức để giới thiệu, phổ biến; nhiều cuốn sách được biên soạn, nhiều phát minh được trình diễn…

Xem thêm : Ngành Giáo dục tập trung thực hiện 9 nhiệm vụ trọng tâm trong năm học 2024-2025

Nhưng trên thực tế, không có nhiều người hiểu đúng các nguyên tắc và áp dụng chúng một cách phù hợp trong từng tình huống. Vẫn còn nhiều cách hiểu khác nhau khi triển khai, ví dụ, một số nơi coi trọng bốn môn Khoa học, Công nghệ, Kỹ thuật và Toán học hơn các môn khác, hoặc một số người cố gắng tạo ra các sản phẩm để giải thích sự hiện diện của kiến ​​thức của bốn môn học đó, và ở đâu đó cũng có thực hành chỉ cố gắng tuân theo “quy tắc đúng”.

Theo Chương trình giáo dục phổ thông năm 2018, tính linh hoạt thể hiện rõ hơn, không phụ thuộc nhiều vào sách giáo khoa, nhưng khi triển khai, vận hành, quản lý… ở đâu đó, cách làm chưa thay đổi, dẫn đến tình trạng tồn tại các văn bản mẫu, biên soạn mẫu, biểu mẫu… Các môn học mới nhưng vẫn dạy theo tư duy cũ, việc triển khai dạy học tích hợp trở nên “hỗn độn”. Những vấn đề tồn tại hiện nay cũng là khách quan và vì những bất cập đó, chúng ta không nên đề xuất “quay lưng” hay chỉ than phiền, chỉ trích mà không cải thiện cách làm.

Giáo dục STEM cần sáng tạo, không quá phụ thuộc vào hoàn cảnh, quan trọng nhất là hiểu đúng nguyên lý và vận dụng hợp lý. Tất nhiên, để đạt đến tầm cao mới, nâng cao chất lượng thì cần đầu tư cơ sở vật chất, công nghệ. Nhưng trên hết, năng lực của giáo viên vẫn là vấn đề then chốt đối với giáo dục STEM thực sự.

Đào tạo STEM, cơ sở vật chất rất quan trọng

Đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao luôn là vấn đề then chốt để thực hiện chiến lược quốc gia. Bất cứ khi nào chúng ta quyết tâm xây dựng một đất nước có “công nghiệp hiện đại”, chúng ta phải chú ý đến lĩnh vực STEM. Tuy nhiên, trên thực tế, trong những năm gần đây, đầu vào và sức hấp dẫn của các ngành học liên quan đã giảm. [3]“Xét về dân số, số lượng sinh viên đại học theo học các ngành STEM tại Việt Nam chỉ khoảng 55 sinh viên trên 10.000 người, thấp hơn nhiều so với các nước trong khu vực và châu Âu”.[4].

Trong khi đó, đào tạo sau đại học trong lĩnh vực này không mấy triển vọng. Gần đây, các trường đào tạo về kỹ thuật và công nghệ gặp khó khăn trong việc tuyển sinh sau đại học, kết quả là các dự án nghiên cứu và ấn phẩm bị ảnh hưởng.

Tất nhiên, đào tạo sau đại học chất lượng phải gắn với nghiên cứu khoa học; và nghiên cứu khoa học, ngoài việc đóng góp tích cực vào việc sáng tạo tri thức, phục vụ phát triển kinh tế – xã hội, bảo đảm an ninh quốc phòng, còn đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao năng lực của đội ngũ trí thức. Đội ngũ trí thức làm việc trong lĩnh vực STEM cũng sẽ dần suy giảm về số lượng và chất lượng do thiếu người học và thiếu đầu tư…

Thống kê của Bộ Giáo dục và Đào tạo cho thấy, trong tổng quy mô đào tạo các trình độ giáo dục đại học, quy mô đào tạo trình độ thạc sĩ chỉ chiếm khoảng 5%, trình độ tiến sĩ khoảng 0,6%, thấp hơn nhiều so với các nước trong khu vực và trên thế giới); trong đó, tỷ lệ quy mô đào tạo sau đại học trong nhóm ngành STEM (khoa học, công nghệ, kỹ thuật và toán học) thấp hơn nhiều, trình độ thạc sĩ chỉ đạt hơn 2%, trình độ tiến sĩ chỉ đạt xấp xỉ 0,3% và có xu hướng tiếp tục giảm.

Một vấn đề không kém phần quan trọng là giáo dục STEM làm nền tảng cho đào tạo STEM. Tuy nhiên, các môn học, lĩnh vực vẫn thiếu sự gắn kết, liên thông với các vấn đề thực tiễn phát sinh trong sản xuất công nghiệp; trong hoạt động xã hội… Để phát triển nghiên cứu khoa học góp phần giải quyết các vấn đề phát sinh trong thực tế, cần có công nghệ, từ thu thập dữ liệu, phân tích, xử lý thông tin… nhưng sự đầu tư chưa có tính hệ thống, chưa có sự kế thừa và phát triển liên tục… chương trình đào tạo ở đâu đó vẫn chưa có sự liên thông giữa các khối kiến ​​thức giữa các lĩnh vực, các cấp học. Áp lực “cạnh tranh”, chương trình đào tạo ở một số nơi đã bị cắt giảm các lĩnh vực liên quan, đặc biệt là năng lực Toán học ở các khối kỹ thuật, công nghệ cũng là vấn đề đáng nói.

Đối với đào tạo STEM, giảng viên vẫn là then chốt, nhưng cơ sở vật chất rất quan trọng, cần có sự đầu tư tập trung, có trọng tâm để có thể đào tạo chất lượng và sử dụng hiệu quả các nguồn lực. Và để làm được điều đó, bên cạnh đầu tư của nhà nước, cũng cần huy động nguồn lực từ các doanh nghiệp đầu tư cho các trường đại học, đặc biệt là về công nghệ và trang thiết bị.

Hiểu bản chất – áp dụng chất

Trong thời đại ngày nay, chúng ta không thiếu thông tin nhưng vẫn thiếu kết nối và đâu đó vẫn thiếu quyết tâm và kiên trì thay đổi từ gốc rễ của vấn đề. Nếu chúng ta muốn hiện thực hóa khát vọng về một đất nước có “công nghiệp hiện đại”, toàn bộ hệ thống chính trị của chúng ta phải kiên trì xây dựng nguồn nhân lực quốc gia thực sự mạnh mẽ. Để làm được điều đó, có một số việc chính cần làm:

Xem thêm : Ba Vì hưởng ứng Tuần lễ học tập suốt đời

Một là, Tập trung đầu tư phát triển đội ngũ giáo viên thực sự chất lượng cao. Sáng tạo là phẩm chất phát triển con người; giáo dục hiện nay tập trung phát triển năng lực của người học chứ không phải kiến ​​thức. Nếu chúng ta tiếp tục duy trì tư duy giáo viên toán chỉ biết toán và luôn coi trọng toán hơn thì vấn đề sẽ không được giải quyết. Khi nói đến năng lực của đội ngũ giáo viên, chúng ta phải đặc biệt chú ý đến mạng lưới các cơ sở đào tạo giáo viên.

STEM phải được thể hiện rõ trong các chương trình đào tạo của ngành giáo dục, sư phạm. Cơ sở vật chất của các trường sư phạm cũng cần được ưu tiên đầu tư có hệ thống để phục vụ cho công tác đào tạo đội ngũ giáo viên lãnh đạo phát triển giáo dục phổ thông.

Thứ hai, Quy hoạch mạng lưới cơ sở đào tạo khoa học, công nghệ và kỹ thuật có hệ thống, phù hợp với chiến lược phát triển quốc gia; phân bổ không gian hợp lý giữa các vùng, miền. Trên cơ sở đó, đầu tư cơ sở vật chất thực sự tốt, là nền tảng quan trọng cho nghiên cứu và đào tạo nguồn nhân lực. Có chính sách đối với nghiên cứu sinh sau đại học thuộc các lĩnh vực, ngành khoa học công nghệ trọng điểm. Đồng thời, có chính sách thuế hợp lý đối với các doanh nghiệp đầu tư cơ sở hạ tầng, công nghệ cho các cơ sở đào tạo STEM.

Thứ ba, Trách nhiệm của các bên liên quan trong giáo dục và đào tạo cần được thiết lập và gắn kết chặt chẽ hơn. Phải hiểu rõ bản chất thực sự và ứng dụng thực tế của giáo dục và đào tạo STEM. Nghiêm cấm và kiên quyết loại bỏ các cuộc thi đua thành tích, hình thức, tô vẽ không thực tế và phản giáo dục trong môi trường giáo dục và đào tạo. Vai trò của các cơ quan quản lý nhà nước cần tập trung vào định hướng chính sách, tăng cường kiểm soát, giảm chỉ đạo giảng dạy bằng công văn cũng như hành chính hóa các hoạt động giảng dạy và học tập.

Cuối cùng, Có lẽ đừng coi STEM là thông điệp truyền thông thời thượng, đừng coi đó là “liều thuốc” đa năng để đổi mới giáo dục. Hãy nghiên cứu, vận dụng đúng nguyên lý và gắn chặt với thực tế; kiên trì làm giáo dục, đào tạo một cách tự nhiên, đúng với bản chất của nó… thì sẽ có STEM và nguồn nhân lực chất lượng phục vụ cho sự phát triển của đất nước.

Tài liệu tham khảo:

[1] Nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XIII

[2] https://en.wikipedia.org/wiki/Ng%C3%A0nh_STEM

[3] https://Giaoduc.net.vn/co-nganh-thuoc-linh-vuc-stem-tuyen-sinh-tang-truong-am-post238212.gd

[4] https://Giaoduc.net.vn/so-sinh-vien-theo-hoc-stem-o-viet-nam-chi-dat-55-em10000-dan-post238204.gd

Hướng ánh sáng

https://giaoduc.net.vn/tiep-can-stem-dung-se-hien-thuc-hoa-khat-vong-quoc-gia-co-cong-nghiep-hien-dai-post244721.gd

Nguồn: https://truonglehongphong.edu.vn
Danh mục: Giáo Dục