Chỉ 37% học sinh chọn tổ hợp Khoa học tự nhiên: Chuyên gia kiến nghị giải pháp

Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XIII đã thông qua Chiến lược phát triển kinh tế – xã hội 10 năm 2021-2030 của Việt Nam với mục tiêu chung là: “Đến năm 2030, phấn đấu trở thành nước đang phát triển có công nghiệp hiện đại, thu nhập bình quân đầu người cao… Đến năm 2045, phấn đấu trở thành nước phát triển, thu nhập cao” [1].

Tuy nhiên, đến năm 2024, trong số gần 1,1 triệu thí sinh đăng ký dự thi tốt nghiệp THPT, chỉ có 37% thí sinh chọn thi Khoa học tự nhiên. Theo các chuyên gia, về lâu dài, tỷ lệ này sẽ gây mất cân đối trong cơ cấu nguồn nhân lực giữa các ngành, ảnh hưởng đến mục tiêu ưu tiên phát triển khoa học công nghệ và các ngành nghề mới.

Bạn đang xem: Chỉ 37% học sinh chọn tổ hợp Khoa học tự nhiên: Chuyên gia kiến nghị giải pháp

Lo lắng về tâm lý “dễ theo, khó bỏ”

Trao đổi với phóng viên Tạp chí Giáo dục điện tử Việt Nam, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Bùi Thị An – Đại biểu Quốc hội khóa XIII cho biết, thực tế chỉ có 37% trong số gần 1,1 triệu thí sinh dự thi tốt nghiệp THPT năm 2024 chọn thi môn Khoa học tự nhiên là một thực tế đáng lo ngại.

Phó Giáo sư, Tiến sĩ Bùi Thị An. (Ảnh: NVCC)

Theo PGS.TS Bùi Thị An, nguyên nhân khiến số lượng thí sinh đăng ký dự thi nhóm Khoa học tự nhiên ít hơn nhóm Khoa học xã hội một phần là do việc chọn nhóm Khoa học xã hội dễ học hơn.

Ngược lại, số lượng thí sinh đăng ký dự thi Khoa học tự nhiên chỉ đạt 37% vì kiến ​​thức các môn Khoa học tự nhiên khó. Đặc biệt, các ngành đào tạo trình độ đại học về khoa học, kỹ thuật, công nghệ là các ngành khó, đòi hỏi nhiều kiến ​​thức Toán, Lý,… nên nếu không có sự định hướng ngay từ đầu, ít thí sinh sẽ lựa chọn thi và học các ngành STEM (Khoa học, Công nghệ, Kỹ thuật, Toán).

Chia sẻ về vấn đề này, GS, TSKH Nguyễn Đình Đức – Chủ tịch Hội đồng trường Trường ĐH Bách khoa (Đại học Quốc gia Hà Nội) cho biết, nghiên cứu khoa học giáo dục đã chỉ ra rằng, trong bối cảnh cuộc cách mạng công nghiệp 4.0, kiến ​​thức về STEM và Khoa học tự nhiên không chỉ là yêu cầu đối với các lĩnh vực liên quan đến khoa học, công nghệ, kỹ thuật mà còn là quy định đối với tất cả các lĩnh vực.

“Nguồn nhân lực không được trang bị kiến ​​thức, kỹ năng liên quan đến STEM và Khoa học tự nhiên sẽ ảnh hưởng đến chất lượng phát triển các ngành công nghiệp mới. Một quốc gia có tỷ lệ thí sinh chọn khối ngành Khoa học xã hội để xét tuyển đại học cao hơn khối ngành Khoa học tự nhiên đang đặt ra câu hỏi lớn: Làm thế nào để nguồn nhân lực hội nhập trong bối cảnh cuộc cách mạng công nghiệp 4.0?”, ông Đức chia sẻ.

Giáo sư, Tiến sĩ khoa học Nguyễn Đình Đức – Chủ tịch Hội đồng trường Đại học Bách khoa (Đại học Quốc gia Hà Nội). Ảnh: website trường

Chủ tịch Hội đồng trường Đại học Công nghệ đánh giá, đối với các chuyên ngành Khoa học xã hội, trước đây chương trình đào tạo thường không/ít môn về khoa học tự nhiên và công nghệ, nhưng hiện nay cần trang bị một tỷ lệ nhất định kiến ​​thức về STEM và công nghệ thông tin trong chương trình đào tạo. Do đó, việc ít thí sinh lựa chọn tổ hợp các môn Khoa học tự nhiên không chỉ ảnh hưởng đến số lượng và chất lượng nguồn nhân lực trong thời đại công nghệ, mà còn ảnh hưởng đến chất lượng nguồn nhân lực ở các lĩnh vực khác như luật, kinh tế,… vốn đều là các chuyên ngành “xương sống” trong bối cảnh hiện nay.

Xem thêm : Học phí có phải là rào cản khiến 120.000 HS trúng tuyển nhưng không nhập học?

“Thực tế trong số gần 1,1 triệu thí sinh đăng ký dự thi tốt nghiệp THPT, chỉ có 37% thí sinh chọn thi Khoa học tự nhiên cho thấy tâm lý “dễ bỏ khó” của các bạn trẻ. Do đó, các ngành khoa học, kỹ thuật, công nghệ ít thí sinh để tuyển, một số trường sẽ phải “nới lỏng” điều kiện xét tuyển, phần nào hạn chế chất lượng đầu vào.

Về phía thí sinh, sẽ có những thí sinh trúng tuyển vào các ngành khoa học, kỹ thuật, công nghệ có điểm thi không cao, gây khó khăn cho việc theo dõi chương trình học, dẫn đến tình trạng sinh viên khoa học, kỹ thuật bỏ học sau năm đầu tiên cao”, ông Đức cho biết.

Sinh viên trường Đại học Bách khoa được giới thiệu về “Chip sinh học, ISFET” tại Triển lãm công nghệ chip bán dẫn của Đại học Quốc gia Hà Nội. (Ảnh: website trường)

Đề án “Phát triển nguồn nhân lực cho ngành công nghiệp bán dẫn đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045” nêu rõ cần đào tạo 50.000 kỹ sư phục vụ cho ngành công nghiệp bán dẫn ở mọi khâu trong chuỗi giá trị; trong đó, ít nhất 5.000 kỹ sư có chuyên môn sâu về AI (trí tuệ nhân tạo).

Nguồn nhân lực phục vụ cho ngành công nghiệp bán dẫn và AI thường là những người tốt nghiệp chuyên ngành khoa học tự nhiên. Do đó, cần có giải pháp để thu hút nhiều người tài năng hơn đến học chuyên ngành STEM.

Bà An cho rằng, việc dự báo nhu cầu nguồn nhân lực trong ngành bán dẫn là cần thiết để đạt được mục tiêu về số lượng và chất lượng như mong muốn. Trong đó, đào tạo trong các lĩnh vực phục vụ cho sự phát triển của các ngành công nghiệp mới (chip, bán dẫn, v.v.) đóng vai trò quan trọng.

Theo các chuyên gia, cần có sự “đồng thuận” giữa Nhà nước, nhà trường, phụ huynh, thí sinh và toàn xã hội với các giải pháp cụ thể. Điều quan trọng nhất là các trường đại học và cơ quan quản lý nhà nước phải đưa ra các tiêu chí, chuẩn đầu vào đại học có chất lượng, đảm bảo thí sinh có thể tiếp thu và học tập tốt ở trình độ đại học, theo thông lệ quốc tế. Trên cơ sở đó, có định hướng cho học sinh phổ thông lựa chọn tổ hợp môn học phù hợp với chuyên ngành của mình, trong đó có môn Khoa học tự nhiên.

Mặt khác, ông Đức chia sẻ, đối với các ngành đào tạo phục vụ phát triển các ngành công nghiệp mới (như chip, chất bán dẫn…), số lượng thí sinh đăng ký vào nhóm ngành Khoa học tự nhiên ít, tức là số lượng thí sinh giỏi Khoa học tự nhiên còn ít. Nếu các trường đại học đào tạo các ngành khoa học công nghệ không siết chặt yêu cầu đầu vào, các trường phổ thông không chú trọng giáo dục STEM thì số lượng học sinh giỏi Khoa học tự nhiên sẽ ít, gây mất cân đối nguồn nhân lực giữa các ngành, nghề.

Do đó, ông Đức cho rằng, tận dụng việc dạy và học tích hợp hiện nay ở bậc phổ thông, Bộ Giáo dục và Đào tạo cần định hướng phát triển các tổ hợp môn thi tốt nghiệp sao cho các tổ hợp này đều có kiến ​​thức tích hợp, đảm bảo kiến ​​thức STEM và Khoa học tự nhiên trong kỳ thi. Chỉ khi học sinh được trang bị tốt kiến ​​thức STEM ở bậc phổ thông thì mới có định hướng, tập trung học tập và lựa chọn thi các môn Khoa học tự nhiên để xét tuyển vào đại học.

Cần phải có chính sách hỗ trợ sinh viên trong các lĩnh vực then chốt và tiên tiến.

Văn kiện Đại hội Đảng lần thứ XIII khẳng định khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo là một trong những đột phá chiến lược quan trọng nhất hướng tới phát triển nhanh và bền vững.

Để đạt được cả số lượng và chất lượng nguồn nhân lực phục vụ cho phát triển các ngành công nghiệp mới, bà An cho rằng cần phải có cơ chế chính sách đối với người học và những người tham gia đào tạo nguồn nhân lực này, đặc biệt là đối với người học (như miễn giảm học phí, học bổng…) để tạo sức hấp dẫn đối với sinh viên theo học các ngành Khoa học tự nhiên.

Hơn nữa, công tác tuyển sinh các chuyên ngành khoa học, công nghệ và kỹ thuật cần chú trọng đến cả số lượng và chất lượng ứng viên.

Xem thêm : Cơ hội cuối đỗ đại học tại Việt Nam và đi trải nghiệm thực tế tại Anh

Ngoài ra, người sử dụng lao động cần tích cực tham gia đào tạo, đóng góp ý tưởng xây dựng chương trình, đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị thí nghiệm hiện đại, trao học bổng cho sinh viên xuất sắc để khuyến khích các em theo học khối STEM.

Một số sản phẩm chip được trưng bày tại triển lãm công nghệ chip bán dẫn của Đại học Quốc gia Hà Nội. (Ảnh: website trường)

Trong khi đó, ông Đức đề xuất Việt Nam cần có kế hoạch chiến lược toàn diện để xây dựng lực lượng lao động STEM chất lượng cao, đáp ứng yêu cầu lấy khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo làm nền tảng, động lực phát triển kinh tế – xã hội, xây dựng lực lượng lao động STEM gắn với phát triển các ngành công nghiệp mới.

Cụ thể, trước hết, cần tiếp tục xây dựng và ban hành chương trình đào tạo theo chuẩn quốc tế cho các ngành/lĩnh vực để nâng cao chất lượng đào tạo và nguồn nhân lực chất lượng cao. Để làm được điều này, bên cạnh việc thắt chặt đầu vào, cần xây dựng chuẩn chương trình đào tạo tiếp cận chuẩn đầu ra theo các nước trong khu vực và trên thế giới.

Thứ hai, cần đổi mới quy trình tuyển sinh bằng cách xây dựng các tiêu chuẩn tuyển sinh đáp ứng yêu cầu của ngành học và thông lệ quốc tế. Theo ông Đức, kỳ thi SAT và ACT của Hoa Kỳ đều bao gồm Toán và Tiếng Anh, trong khi nhiều tổ hợp tuyển sinh đại học tại Việt Nam không bao gồm hai môn này. Chỉ khi học sinh đã phát triển tình yêu với Khoa học tự nhiên, họ mới chọn tổ hợp này để nộp đơn xin tuyển vào các chuyên ngành đào tạo khoa học, kỹ thuật và công nghệ.

Thứ ba, ở cấp độ đại học, để đào tạo nguồn nhân lực khoa học công nghệ chất lượng cao, ngoài chương trình đào tạo chuẩn như các trường đại học tiên tiến trên thế giới, ông Đức cho rằng cần quan tâm đến chất lượng, trình độ của đội ngũ cán bộ cũng như cơ sở vật chất, trang thiết bị phù hợp.

Thứ tư, Việt Nam cần cụ thể hóa chính sách thu hút và hỗ trợ sinh viên các ngành khoa học, kỹ thuật, công nghệ. Thực tế, tại một số trường đại học trên thế giới, thời gian đào tạo đối với sinh viên đại học các ngành khoa học, kỹ thuật, công nghệ dài hơn các ngành khác; học bổng dành cho sinh viên các ngành này cũng nhiều hơn để khuyến khích, tạo động lực cho họ theo học các ngành khó. Từ đây, bài học cho Việt Nam là cần có chính sách hỗ trợ sinh viên các ngành khoa học, kỹ thuật, công nghệ, các ngành mũi nhọn từ phía nhà nước và doanh nghiệp, nhất là trong bối cảnh thực hiện tự chủ đại học.

“Chính phủ cần có chính sách thu hút nhân tài, hỗ trợ người tài theo đuổi ngành kỹ thuật, công nghệ. Vì đây là những ngành khó, nhưng thường có nhiều sinh viên có hoàn cảnh khó khăn theo học nên cần được hỗ trợ để theo đuổi đam mê, hoài bão, thành công. Điều này sẽ góp phần thay đổi chất lượng, cơ cấu nguồn nhân lực trong đào tạo và sử dụng trong tương lai”, ông Đức nói.

Tài liệu tham khảo:

[1] Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII

Ngọc Mai

https://giaoduc.net.vn/chi-37-hoc-sinh-chon-to-hop-khoa-hoc-tu-nhien-chuyen-gia-kien-nghi-giai-phap-post244627.gd

Nguồn: https://truonglehongphong.edu.vn
Danh mục: Giáo Dục