Rơ le bảo vệ mất pha là gì? Cách lắp đặt và ứng dụng

Lê Hồng Phong

Trong hệ thống điện 3 pha cấp điện cho động cơ, hiện tượng mất pha gây ảnh hưởng rất nghiêm trọng đến các bộ phận của thiết bị và khả năng vận hành hệ thống. Vì vậy, khi thiết kế nguồn điện cho động cơ bắt buộc phải có biện pháp bảo vệ chống mất pha. Biện pháp phổ biến nhất là sử dụng rơle bảo vệ mất pha để cảnh báo mất điện khi xảy ra sự cố này. Hãy cùng KTH ELECTRIC tìm hiểu nguyên lý hoạt động, ứng dụng và cách lắp đặt rơle mất pha trong bài viết sau.

Khái niệm về rơle bảo vệ mất pha

Rơle bảo vệ mất pha là thiết bị dựa vào trạng thái tiếp điểm bên trong để đưa ra cảnh báo về mất pha. Trong trường hợp bình thường, các tiếp điểm đóng và khi mất pha, các tiếp điểm sẽ mở.

Nhiều loại rơle mất pha có chức năng bảo vệ quá áp, thấp áp, đảo pha và cân bằng pha tích hợp. Tuy nhiên, loại rơle này chỉ có thể cảnh báo chứ không thể chủ động ngắt điện. Vì vậy, khi lắp đặt rơle mất pha cần kết hợp với các thiết bị chuyển mạch như contactor.

Nguyên lý hoạt động của rơle bảo vệ mất pha

Rơle bảo vệ mất pha sẽ hoạt động theo nguyên lý sau:

• Khi các pha kết nối được lắp đặt đúng, đúng thứ tự và đủ pha thì rơle đầu ra sẽ đóng lại. Khi xảy ra lỗi mất pha, rơle bảo vệ sẽ tự động ngắt.
• Rơle có tác dụng ngắt toàn bộ nguồn điện khi xảy ra mất pha ở bất kỳ pha nào. Ngoài tác dụng bảo vệ dòng điện khỏi lỗi mất pha, loại rơle này còn có chức năng bảo vệ thứ tự pha.

Đối với những máy thường xuyên thay đổi vị trí nguồn thì rơle bảo vệ mất pha sẽ giúp các thiết bị luôn hoạt động đúng chiều. Tránh tình trạng thay đổi thứ tự pha, chiều quay cũng thay đổi dẫn đến hệ thống chạy ngược gây hư hỏng, mất mát máy.

=>> Xem thêm: Cấu tạo, chức năng và ứng dụng của rơle nhiệt

Phân loại và ứng dụng của rơle bảo vệ mất pha

Dựa vào dòng điện, có 2 loại rơle bảo vệ mất pha cho mạch 1 pha và mạch 3 pha. Thiết kế bên ngoài của 2 loại này khá giống nhau, điểm khác biệt là loại 1 pha có 2 cực L – N trong khi loại 3 pha có 3 cực L hoặc 3 cực L và 1 cực N.

Nguyên lý hoạt động của 2 rơle mất pha khá giống nhau:

• Khi điện áp hệ thống nằm trong ngưỡng cài đặt Umin và Umax, rơle luôn đóng tiếp điểm.
• Khi điện áp nằm ngoài khoảng Umin – Umax thì tiếp điểm rơle sẽ mở. Khi đó đèn báo sẽ sáng màu đỏ.

Cơ chế này được kích hoạt khi bộ bảo vệ phát hiện sự lệch pha bất thường ngay cả trên dây một pha. Rơle bảo vệ mất pha bảo vệ trực tiếp cho động cơ tải, tránh mất pha gây cháy nổ, nguy hiểm cho hệ thống và người vận hành.

Cách lắp đặt rơle mất pha cho mạch điện

Ở những nơi sử dụng động cơ 3 pha như nhà máy, xí nghiệp thì việc giám sát pha điện trong hệ thống điện 3 pha là cần thiết. Vì nếu xảy ra hiện tượng mất pha sẽ gây ra thiệt hại rất lớn. Vì vậy, rơle bảo vệ mất pha sẽ giúp theo dõi và khắc phục vấn đề này. Tuy nhiên, để rơle bảo vệ này hoạt động hiệu quả thì cần phải lắp đặt đúng cách.

Dưới đây là hướng dẫn lắp đặt rơle bảo vệ mất điện 3 pha mà bạn có thể tham khảo:

Lắp đặt rơle bảo vệ mất pha theo nguyên lý điện áp

Dựa vào sơ đồ ta có:

• MC bên trái là 3 tiếp điểm động của contactor.
• MC bên phải là tiếp điểm A1 – A2 của cuộn hút contactor (hay còn gọi là cuộn dây).
• R, S, T sẽ được chơi theo 3 giai đoạn.
• Tải là thiết bị được sử dụng.

Ở phần tiếp điểm sử dụng tiếp điểm thường đóng (95-98) nối như trong hình. Khi rơle phát hiện mất pha, nó sẽ chuyển sang mở và ngắt kết nối cuộn hút của contactor. Và 3 tiếp điểm thường mở của contactor sẽ ngắt tải để tránh hư hỏng.

Tham khảo video lắp đặt rơle bảo vệ mất pha cho động cơ:

Lắp đặt rơle bảo vệ mất pha theo nguyên lý dòng điện

Theo sơ đồ sẽ có:

• M là tải, kể cả động cơ hoặc thiết bị điện.
• EOCR là rơle bảo vệ mất pha.
• Tr là máy biến áp từ 380V lên 220V. Nếu đã có nguồn điện 220V thì không cần dùng máy biến áp.
• MC bên trái là 3 tiếp điểm động của contactor.
• MC bên phải là tiếp điểm A1 – A2 của cuộn hút contactor.
• Ở phần tiếp điểm sử dụng tiếp điểm thường đóng (98 – 95) nối như trong hình.
• Các mức A1 – A2 là nguồn điện của rơle bảo vệ mất pha.
• Trong 3 pha nối 2 dây nguồn qua 2 máy biến dòng của rơle.

Sử dụng rơle mất pha giúp bảo vệ động cơ khỏi các rủi ro về pha mạch, tăng tuổi thọ và hiệu suất vận hành. KTH ELECTRIC có thêm một số video hướng dẫn cách lắp đặt thiết bị này, vui lòng xem tại đây Kênh Youtube KTH ELECTRIC Việt Nam.