Tổng hợp quy định và nguyên tắc an toàn điện công nghiệp cần biết 

Lê Hồng Phong

Việc tuân thủ các quy định an toàn trong môi trường điện công nghiệp là điều cần thiết để bảo vệ con người và toàn bộ hệ thống sản xuất khỏi các mối nguy hiểm về điện. Trong bài viết này chúng ta cùng tìm hiểu về các quy định, nguyên tắc an toàn điện công nghiệp.

Điện công nghiệp có nguy hiểm không?

Bất kỳ hệ thống điện nào cũng tiềm ẩn nguy hiểm đến tính mạng con người, đặc biệt là điện công nghiệp có điện áp tiêu chuẩn lên tới 380V. Theo Cơ quan Quản lý An toàn và Sức khỏe Nghề nghiệp (OSHA), điện là một trong bốn nguyên nhân hàng đầu gây tử vong tại nơi làm việc. Vì vậy, nếu không tuân thủ các quy định về an toàn điện công nghiệp, không chỉ hệ thống có nguy cơ hư hỏng, cháy nổ mà tính mạng con người cũng bị đe dọa.

An toàn điện công nghiệp được hiểu là sự kết hợp của các quy định, nguyên tắc, biện pháp kỹ thuật nhằm đảm bảo an toàn cho người lao động, thiết bị, hệ thống điện trong môi trường sản xuất công nghiệp, từ đó giảm thiểu thiệt hại về tài sản và hạn chế những ảnh hưởng tiêu cực của sự cố điện đến môi trường xung quanh.

Quy định về an toàn điện công nghiệp

Tại Việt Nam, an toàn điện công nghiệp được ban hành thành nhiều quy chuẩn kỹ thuật quốc gia (QCVN) do Bộ Công Thương quy định, bao gồm:

• QCVN 04:2009/BCT: Quy định về an toàn điện trong công trình xây dựng bao gồm các yêu cầu về thiết kế, lắp đặt và vận hành hệ thống điện.
• QCVN 01:2011/BCT: Tiêu chuẩn về an toàn điện trong công trình công nghiệp, bao gồm các quy định về an toàn điện trong nhà máy, xí nghiệp và các công trình công nghiệp khác.
• QCVN 12:2014/BCT: Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về hệ thống nối đất.

Quy định an toàn điện trong nhà máy

Các biện pháp kỹ thuật cơ bản:

• Cách điện các dây dẫn, đầu nối hoặc những nơi thường xuyên tiếp xúc để ngăn điện tiếp xúc với cơ thể.
• Kiểm tra định kỳ lớp cách nhiệt hàng năm bằng máy đo MW.
• Được trang bị hệ thống nối đất tiêu chuẩn.
• Dựng hàng rào hoặc cắm biển báo ở những khu vực nguy hiểm.
• Tuân thủ khoảng cách an toàn tối thiểu theo cấp điện áp: 2 – 15kV: 0,7m; từ 15 – 35kV: 1,1m; từ 35 – 110kV: 1,4m; từ 220kV: 2,5m; Từ 330 – 500kV: 4m.
• Tắt nguồn ngay lập tức khi phát hiện dòng điện rò rỉ.
• Sử dụng các thiết bị điện áp thấp như đèn xách tay, đèn 36V khi sửa chữa, bảo trì.

Quy định chung:

• Chỉ những kỹ sư hoặc kỹ thuật viên có chuyên môn về điện và có chứng chỉ phù hợp mới được phép làm việc với điện.
• Người vận hành điện phải tham gia đào tạo định kỳ ít nhất mỗi năm một lần về an toàn điện công nghiệp. Đặc biệt, bạn phải hoàn thành các bài kiểm tra an toàn điện trước khi tiến hành các thao tác về điện.
• Người làm việc trong lĩnh vực điện phải bảo đảm các yêu cầu cơ bản về sức khỏe theo quy định của pháp luật.
• Người làm việc liên quan đến điện phải được trang bị đầy đủ phương tiện bảo vệ cá nhân và sử dụng các dụng cụ tiêu chuẩn trong quá trình làm việc.

Quy định an toàn điện đối với công nhân, nhân viên nhà máy

• Không tự ý tắt cầu dao, cầu dao hoặc nhấn các nút đặc biệt ngoài trách nhiệm của mình.
• Ngắt kết nối các thiết bị trong phạm vi trách nhiệm khỏi nguồn điện khi không sử dụng.
• Không tự ý đóng mạch trước khi nhận được thông báo từ người phụ trách để tránh trường hợp hệ thống bị mất điện đột ngột trong quá trình bảo trì, sửa chữa.
• Báo ngay cho người phụ trách dừng thiết bị, dây chuyền khi phát hiện dấu hiệu bất thường như mùi khét, khói, linh kiện điện tử rơi ra khỏi máy,…
• Không tự ý đi vào khu vực nguy hiểm theo quy định của các nhà máy, doanh nghiệp, không tự ý đấu nối hoặc thay đổi thiết kế mạng điện.

Quy định an toàn điện đối với kỹ thuật viên

• Bắt buộc phải ngắt toàn bộ hệ thống điện trước khi bảo trì, sửa chữa, đồng thời tiến hành nối đất an toàn.
• Phải có ít nhất 2 người tham gia vào quá trình bảo trì, sửa chữa điện.
• Kỹ sư phải có giấy phép lao động theo quy định. Sau khi hoàn tất việc đánh giá và thử nghiệm, hệ thống cần được nghiệm thu và thông báo cho cấp quản lý để đưa thiết bị vào vận hành.
• Trang bị và sử dụng các phương tiện bảo hộ cá nhân đạt tiêu chuẩn như giày cách điện, mũ cách điện, găng tay, ủng cách điện khi làm việc với điện áp cao, tuyệt đối không sử dụng thang kim loại khi làm việc trên cao và không sử dụng trang sức bằng kim loại khi làm việc.
• Sử dụng dụng cụ cách điện phù hợp với mức điện áp cho phép. Bảo quản dụng cụ ở nơi khô ráo, sạch sẽ để tránh mài mòn, cọ xát bề mặt,…

10 nguyên tắc đảm bảo an toàn điện trong môi trường công nghiệp

• Bảo trì, kiểm tra định kỳ: Để xác định các mối nguy hiểm tiềm ẩn về điện trước khi chúng trở thành vấn đề nghiêm trọng. Việc bảo trì cũng cần phải tuân thủ các tiêu chuẩn và được xử lý bởi người có chuyên môn về kỹ thuật điện.
• Sử dụng thiết bị chất lượng cao cho hệ thống điện: Đầu tư các thiết bị chuyển mạch – bảo vệ hệ thống điện (aptomat, contactor, rơle nhiệt…) và sử dụng vật liệu cách điện chất lượng cao là giải pháp tối ưu để ngăn ngừa sự cố điện và đảm bảo hệ thống vận hành ổn định.
• Thực hiện đúng quy trình an toàn khóa/gắn thẻ cách ly (LOTO): Khóa/gắn thẻ đảm bảo thiết bị và hệ thống điện được ngắt kết nối hoàn toàn và không thể vô tình được cấp điện trở lại trong quá trình bảo trì và sửa chữa. Điều này giúp ngăn chặn những nguy hiểm liên quan đến nguồn điện bất ngờ.
• Đảm bảo nối đất hiệu quả: Sử dụng dây dẫn nối đất, ổ cắm nối đất, thiết bị GFCI, v.v. sẽ mang lại đường dẫn an toàn cho dòng điện trong trường hợp rò rỉ điện. Việc nối đất đúng cách giúp giảm nguy cơ bị điện giật, hư hỏng thiết bị và cháy nổ.
• Sử dụng thiết bị bảo hộ cá nhân đủ tiêu chuẩn: Việc trang bị cho người lao động các thiết bị bảo hộ cá nhân phù hợp như găng tay cách điện, kính bảo hộ, quần áo chống hồ quang, v.v. có thể làm giảm đáng kể nguy cơ chấn thương khi xảy ra sự cố về điện.
• Được trang bị hệ thống giám sát đáng tin cậy: Triển khai các hệ thống bảo vệ, điều khiển, giám sát hoặc cảnh báo sớm để theo dõi các thông số điện trong môi trường công nghiệp giúp phát hiện trước các nguy cơ tai nạn điện, đảm bảo an toàn cho người vận hành và hệ thống.
• Đào tạo, huấn luyện nhân viên về an toàn điện: Đảm bảo công nhân có kiến ​​thức cơ bản về điện, hiểu cách vận hành thiết bị an toàn và ứng phó nhanh chóng với các trường hợp khẩn cấp.
• Giữ khoảng cách an toàn: Tuân thủ khoảng cách an toàn tối thiểu quy định cho từng hệ thống điện; Thực hành các biện pháp làm việc an toàn, sử dụng các dụng cụ cách điện và tránh tiếp xúc với vật liệu dẫn điện.
• Trang bị hệ thống chống sét: Giúp bảo vệ hệ thống điện quy mô lớn khỏi sự tăng vọt điện áp đột ngột, đặc biệt là các thiết bị điện tử nhạy cảm.
• Lưu ý tác động của môi trường: Các yếu tố như độ ẩm, nhiệt độ, bụi, ánh sáng, môi trường ăn mòn, rung lắc… ​​đều có thể ảnh hưởng đến môi trường điện công nghiệp. Đảm bảo các yếu tố này nằm trong giới hạn cho phép để mạng điện hoạt động ổn định, an toàn.

Một số câu hỏi về an toàn điện công nghiệp

Câu 1: Các thiết bị điện bảo vệ cơ bản trong điện công nghiệp là gì?

Trả lời: Các thiết bị bảo vệ thông dụng trong môi trường điện công nghiệp bao gồm: cầu dao, công tắc tơ, rơle bảo vệ, thiết bị nối đất, thiết bị chống sét lan truyền, thiết bị đo lường và giám sát điện, v.v.

Câu 2: Khi xảy ra sự cố chập điện trong nhà máy, bạn phải làm gì?

Trả lời: Nếu có thể, hãy tắt nguồn điện ngay lập tức, sau đó thông báo cho người có chuyên môn và thẩm quyền để xử lý kịp thời.

Chúng tôi vừa giới thiệu đến các bạn những quy định, biện pháp đảm bảo an toàn điện trong môi trường sản xuất công nghiệp. Hy vọng bạn hài lòng với những kiến ​​thức được cung cấp. Truy cập: https://btb-electric.com/vi/tin-tuc/kien-thuc-nganh/kien-thuc-he-thong-dien/ để tìm hiểu thêm thông tin về an toàn điện.