Dung môi là gì? Ứng dụng của dung môi trong đời sống như thế nào?

Chu Văn An

Trong cuộc sống chúng ta thường xuyên bắt gặp và sử dụng thuật ngữ “dung môi”. Vậy dung môi là gì? Có bao nhiêu loại dung môi? Và ứng dụng của nó vào thực tiễn cuộc sống là gì? Hãy cùng đọc bài viết sau để giải đáp những câu hỏi đó nhé!

Dung môi là gì?

Khi tiếp xúc với Hóa học 8, chúng ta được biết dung môi là chất có khả năng hòa tan các chất khác để tạo thành dung dịch. Tuy nhiên, khái niệm chính xác và chi tiết nhất là: Dung môi là chất có thể tồn tại ở nhiều trạng thái khác nhau như lỏng, rắn, khí. Chúng được sử dụng để hòa tan một chất rắn, lỏng hoặc khí khác, tạo thành một khối đồng nhất. Tùy thuộc vào loại chất, dung môi có thể hòa tan trong một thể tích nhất định ở nhiệt độ tiêu chuẩn. Dung môi dễ cháy và dễ bay hơi nên thường được sử dụng theo tỷ lệ cụ thể.

Trả lời: Dung môi là gì?

Các loại dung môi

Có nhiều cách phân loại, thông thường chúng ta thường chia thành các loại dung môi chính sau:

• Dung môi không phân cực: Đây là loại dung môi trong đó các phân tử tạo nên nó không có cực tính ở hai đầu của phân tử. Có thể kể đến một số dung môi không phân cực như benzen, dầu hỏa, xăng, axeton…

• Dung môi phân cực: Một loại dung môi bao gồm các phân tử phân cực, điển hình là nước. Phân tử nước có hai đầu cực, một đầu mang điện tích dương (chứa H+) và đầu còn lại mang điện tích âm (chứa nhóm OH-). Dung môi phân cực thường được sử dụng để hòa tan các chất vô cơ có tính chất điện phân. Các dung môi có hằng số điện môi tĩnh tương đối lớn hơn 15 có thể được chia thành hai loại: protic và aprotic.

  + Dung môi protic hòa tan các anion là chất tan mang điện tích âm rất mạnh nhờ liên kết hydro như nước.

  + Các dung môi tạp chất như axeton hay diclometan sẽ có xu hướng có mô men lưỡng cực lớn để tách một phần điện tích dương và một phần điện tích âm trong cùng một phân tử, sau đó hòa tan các chất tích điện dương qua lưỡng cực âm.

  Trong các phản ứng hóa học, dung môi protic phân cực sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho cơ chế phản ứng SN1 trong khi dung môi không proton có cực sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho cơ chế phản ứng SN2.

• Dung môi hữu cơ: Là loại dung môi chứa cacbon hữu cơ được sử dụng chủ yếu trong giặt khô, chất pha loãng sơn, tẩy sơn móng tay, tẩy keo, tẩy vết bẩn như hexan, ete xăng, dung môi tạo mùi thơm như ethanol, và trong tổng hợp hóa học…. Dung môi hữu cơ dễ bay hơi và dễ gây hại cho con người khi hít phải như VOC, Benzen, Toluene.

Dung môi tồn tại ở dạng lỏng, rắn hoặc khí

Dung môi hữu cơ và dung môi vô cơ thường được gọi là dung môi công nghiệp.

Dung môi phân cực và dung môi không phân cực (dung môi có hằng số điện môi được coi là không phân cực).

Ứng dụng dung môi

Dù phân loại như thế nào cũng không thể phủ nhận khả năng ứng dụng của dung môi trong sản xuất và thực tiễn đời sống. Ví dụ:

• Dung môi hữu cơ và dung môi vô cơ có ứng dụng rộng rãi trong các ngành công nghiệp chế biến cũng như công nghiệp sản xuất như: chất tẩy sơn móng tay (ethyl axetat), chất pha loãng sơn (nhựa thông), chất dùng trong nước hoa (etanol), chất dùng trong chiết xuất dược phẩm và tổng hợp hóa học khác.
• Dung môi công nghiệp cũng được sử dụng trong nghiên cứu khoa học và trong một số quy trình công nghệ.
• Ngoài ra, trong cuộc sống chúng ta luôn tiếp xúc và sử dụng các dụng cụ làm từ nhựa, sơn, cao su, keo dán, mực in… Để có được tất cả những thứ đó, một trong những dung môi không thể thiếu đó chính là dung môi công nghiệp Metanol.
• Ngoài ra, dung môi Isophorone còn là dung môi phổ biến trong sản xuất thuốc trừ sâu, thuốc diệt cỏ và được sử dụng rộng rãi trong ngành sơn, đặc biệt là sơn lụa.

Dung môi trong công nghiệp

Bên cạnh những ứng dụng tích cực của dung môi, còn có một số loại dung môi có tác động tiêu cực đến sức khỏe con người và gây ô nhiễm môi trường như:

• Một số dung môi có chứa các thành phần hóa học như cloroform và benzen (một thành phần của xăng) có khả năng gây ung thư.
• Một số khác có thể phá hủy các cơ quan nội tạng như gan, thận hoặc não như Ethanol (rượu ngũ cốc), Diethyl ether,…
• Một số nhà máy xử lý nước thải không xử lý nước thải đúng cách hoặc có rò rỉ cũng tạo điều kiện cho một số dung môi thấm vào đất. Dung môi có thể dễ dàng di chuyển dưới lòng đất, gây nguy hiểm cho sức khỏe của người dân sử dụng nước và sinh hoạt trong khu vực đó.

Dung môi có cả tác động tích cực và tiêu cực đối với con người. Vì vậy, chúng ta không nên lạm dụng mà phải có những kiến ​​thức, hiểu biết nhất định về dung môi để đạt được hiệu quả tốt nhất khi áp dụng.

Hy vọng những thông tin về dung môi mà LabTrường Chu Văn An chia sẻ mới đây sẽ giúp bạn đọc hiểu rõ hơn về loại hóa chất thông dụng này.

Xem ngay >> Những loại dung môi phun mực hiệu quả nhất năm 2018

Các tìm kiếm liên quan:

– Dung môi nước

– Dung môi hữu cơ dễ bay hơi

– Dung môi nước là gì?

– Sổ tay dung môi hữu cơ