Nitrat là gì? Nhóm nitrat có ảnh hưởng gì tới sức khỏe

Chu Văn An

Nhóm nitrat là tên chung cho tất cả các hợp chất có chứa ion NO3-. Nó có thể tồn tại bên trong thực phẩm và cơ thể chúng ta. Trong bài viết này chúng ta sẽ tìm hiểu Nitrat là gì? Nitrat ảnh hưởng đến cơ thể như thế nào?

1. Ion Nitrat hay NO3- là gì?

Nitrat là một ion có công thức phân tử NO3- hoặc NO3 có khối lượng phân tử là 62,0049. Nó là một bazơ liên hợp của axit nitric gồm 1 nguyên tử nitơ ở trung tâm, được bao quanh bởi 3 nguyên tử oxy nằm trong mặt phẳng hình tam giác. Hầu hết các muối nitrat vô cơ đều tan trong nước ở áp suất và nhiệt độ tiêu chuẩn.

Nitrat (NO3-) là gì?

Đối với các hợp chất hữu cơ, nitrat là nhóm chức có công thức hóa học chung RONO2, R là ký hiệu cho cặn hữu cơ.

2. Nitrat đến từ đâu?

– Nitrat tồn tại tự nhiên dưới lòng đất trong chu trình nitơ tự nhiên. Ngay cả đồ uống và thực phẩm hàng ngày của chúng ta cũng chứa một lượng nitrat. Nếu chất này có trong đất thì cây sẽ hấp thụ chất dinh dưỡng nhưng nếu dư thừa quá nhiều có thể đọng lại trong lá, quả. Khi cơ thể hấp thụ chất này vào cơ thể sẽ chuyển hóa thành nitrit, gây hại cho cơ thể.

Nitrat tồn tại dưới lòng đất

– Nó cũng là sản phẩm thủy phân của xác thực vật và động vật. Quá trình nitrat hóa có thể diễn ra như sau:

+ Amoni sẽ được chuyển hóa thành nitrat nhờ quá trình phân hủy của vi sinh vật trong đất, đặc biệt là Pseudomonas. Từ đó, amoni sẽ trở thành nitrit, từ NH4- đến NO2-:

NH4+ + 3/2O2 → 2H+ + 2H2O + NO2-

NO2- + 1/2O2 → NO3-

+ Tiếp theo vi khuẩn sẽ nitrat hóa để chuyển NO2- thành NO3-.

3. Tác dụng của nhóm nitrat đối với cơ thể

Về cơ bản, nitrat không gây hại cho cơ thể, chỉ khi chuyển hóa thành nitrit mới gây ra tác dụng đối với cơ thể.

3.1. Tác động đến con người

– Nếu hàm lượng nitrat trong nước và thực phẩm vượt quá 10mg/l sẽ gây tác hại cho cơ thể, đặc biệt là trẻ em. Nó có thể gây chứng xanh tím vì nitrat sẽ kết hợp với huyết sắc tố để chuyển thành methemoglobin. Trong khi đó Hb là chất vận chuyển oxy trong cơ thể. Nếu methemoglobin không được chuyển hóa trở lại thành hemoglobin sẽ khiến cơ thể thiếu oxy, gây ra bệnh tim xanh, thậm chí có thể nguy hiểm đến tính mạng.

– Đối với người trưởng thành, nitrat có thể được đào thải một phần ra khỏi cơ thể qua đường tiết niệu, một phần có thể được tái hấp thu vào cơ thể và chuyển hóa thành nitrosamine, được coi là chất độc đối với cơ thể và có thể làm tăng nguy cơ ung thư.

3.2. Tác dụng đối với sinh vật

– Nitrate có ảnh hưởng trực tiếp đến quá trình nuôi trồng thủy sản, đặc biệt là các trại nuôi tôm. Khi nồng độ nitrat trong nước quá cao sẽ ảnh hưởng đến sự phát triển, sinh trưởng của sinh vật. Cụ thể, tôm sẽ bị rụng râu, tổn thương gan, làm giảm quá trình hấp thụ và trao đổi năng lượng của tôm.

Nitrat cao trong nước có thể ảnh hưởng đến sự phát triển của tôm

– Ngoài ra, chất này còn có thể gây thiếu oxy trong nước, cản trở quá trình hô hấp của các loài thủy sản. Cá bị ngộ độc nitrat sẽ bỏ ăn, màu sắc nhợt nhạt, bơi chậm hoặc mất thăng bằng, thậm chí co giật và chết.

3.3. Tác động đến môi trường

Nitrat trong đất sẽ được cây hấp thụ một phần, đảm bảo sinh trưởng và phát triển. Nhưng nếu cây không kịp hấp thụ hết, đồng thời trời mưa sẽ thấm sâu vào lòng đất. Điều này có thể dẫn đến ô nhiễm nước.

4. Một số thực phẩm có chứa nitrat

Nitrate tồn tại ở khắp mọi nơi, từ đất nước, đến thực phẩm hàng ngày. Trong thực phẩm, nó có thể tồn tại trong các loại thịt chế biến có màu đỏ hoặc hồng như xúc xích, thịt xông khói. Bởi nó giúp tạo vị mặn cho thịt và ngăn chặn sự sinh sôi, phát triển của vi khuẩn có hại.

Nitrat được tìm thấy trong một số thực phẩm chế biến

Ngoài ra, nó còn có trong một số loại rau trồng dưới đất như rau bina, củ cải, xà lách, ngô, mù tạt… Ở những nơi sử dụng phân bón chứa NO3-, nước và rau củ có thể chứa hàm lượng nitrat cao hơn.

Theo quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về chất lượng nước uống, hàm lượng nitrat không được vượt quá 50mg/l. Nếu vượt quá nồng độ này sẽ có hại cho sức khỏe. Để giảm thiểu tác hại mà nitrat gây ra, bạn nên hạn chế ăn quá nhiều thực phẩm có sử dụng chất này để bảo quản. Bạn nên nấu chín thức ăn trước khi ăn vì khi rau được nấu chín sẽ làm giảm khả năng tạo ra nitrosamine. Vì vậy, bạn nên ăn đồ nấu chín và uống đồ luộc để đảm bảo an toàn thực phẩm và giảm nguy cơ mắc các bệnh khác.

Labvietchem chia sẻ với độc giả Nitrate là gì? Tác dụng của chúng đối với sức khỏe là gì? Nếu có thắc mắc gì bạn có thể để lại thông tin ở phần bình luận để đội ngũ chuyên gia của chúng tôi tư vấn.