Tia X là gì? Ứng dụng tia X và lưu ý hạn chế ảnh hưởng

Chu Văn An

Tia X được coi là một trong những khám phá vĩ đại trong nhiều lĩnh vực của đời sống. Nhờ đó mà ứng dụng của tia X cũng rất hữu ích, đặc biệt là trong y học. Tuy nhiên, làm thế nào để tránh bị ảnh hưởng bởi loại tia này lại là một câu hỏi lớn. Hãy cùng LabvietCHEM tìm hiểu thông tin chi tiết và giải đáp thắc mắc trong bài viết dưới đây nhé.

1. Tia X là gì?

Tia X hay tia X hay tia Röntgen, là một dạng sóng điện từ được phát hiện bởi nhà khoa học tài năng người Đức gốc Hà Lan tên là Wilhelm Röntgen. Theo đó, loại bức xạ này được phân biệt bởi các thông số đáng chú ý sau:

• Bước sóng: Từ 0,01 – 10nm.
• Tần số: Từ 30 EHz – 30 PHz (3×1016 Hz – 3×1019 Hz).
• Năng lượng: Từ 120 eV – 120 keV.

Bên cạnh đó, ứng dụng của tia X được phát hiện khi chúng có khả năng xuyên qua vật thể. Sự thâm nhập phụ thuộc ít nhiều vào mật độ của vật liệu. Vì tính năng đặc biệt này nên tia X thường được sử dụng để kiểm tra cấu trúc xương người.

Tia X được phát hiện từ rất lâu trước đây là một khám phá vĩ đại

2. Tính chất cơ bản của tia X

Có thể nói tia X là một trong những khám phá nổi bật trong tiến bộ khoa học hiện đại. Loại bức xạ này có một số đặc điểm như:

– Bước sóng càng ngắn thì khả năng xuyên thấu của tia X càng cao.

– Ứng dụng của Tia X rất đa dạng vì chúng có thể xuyên qua nhiều vật thể, bao gồm chất rắn, chất lỏng, chất khí như nước, tường, gỗ, cơ thể người, kim loại mỏng,…

– Bị hấp thụ khi đi qua vật thể làm cho năng lượng chùm tia X giảm đi. Vật thể càng lớn và trọng lượng nguyên tử được chiếu xạ càng tăng thì năng lượng hấp thụ càng nhiều.

– Có các tính chất quang học cơ bản bao gồm tán xạ, nhiễu xạ và phản xạ các sóng điện từ thông thường.

– Hiệu ứng cực mạnh khi chiếu lên kính ảnh.

– Có thể làm cho một số chất phát sáng.

– Có tác dụng sinh học như diệt khuẩn, diệt khuẩn, phá hủy tế bào.

3. Ứng dụng tia X trong đời sống và sản xuất

Tia X được ứng dụng rộng rãi trong nhiều lĩnh vực của đời sống. Đặc biệt có ý nghĩa to lớn đối với y học hiện đại. Có thể kể đến những ứng dụng phổ biến sau đây của bức xạ này:

3.1. Ứng dụng trong y học

Tia X có bước sóng ngắn và năng lượng cao nên có thể xuyên qua các mô cơ thể như cơ, da và thậm chí cả xương. Đồng thời, khi đi qua cơ thể, một phần năng lượng sẽ được hấp thụ. Nhờ đó, người ta sử dụng tia X trong máy chụp X-quang để chẩn đoán hình ảnh cực kỳ chính xác.

Đây được coi là một trong những tiến bộ vượt bậc trong lĩnh vực y tế. Nó giúp nhìn rõ các mô cơ thể, giúp chẩn đoán bệnh hiệu quả mà không gây đau đớn cho người bệnh. Khi khám các vùng trên cơ thể sẽ phát hiện các bệnh như:

– Trên ngực: Phát hiện viêm phổi, ung thư phổi

– Ở bụng: Chụp X-quang phát hiện tắc ruột, tràn dịch, tràn khí màng phổi.

– Trên xương, cơ, gân: Phát hiện gãy xương, nứt xương, rách gân, rách dây chằng.

Thuốc cũng có thể điều trị các tế bào ung thư bề mặt.

Tia X được sử dụng rộng rãi trong lĩnh vực y tế

3.2. nghiên cứu khoa học

Tia X được sử dụng rộng rãi trong nghiên cứu khoa học để hiểu cấu trúc của tinh thể. Quang phổ tán sắc năng lượng tia X (viết tắt EDS), là một kỹ thuật phân tích thành phần hóa học của vật thể rắn. Lúc này, ứng dụng của tia X phát huy tác dụng khi quang phổ xuyên qua tinh thể và tương tác với bức xạ trong kính hiển vi điện tử.

3.3. Kiểm tra an ninh tại sân bay

Tia X được sử dụng tại các máy soi an ninh ở sân bay, cửa khẩu hay những nơi có yêu cầu an ninh cao để kiểm tra hành lý đóng kín giúp phát hiện đồ vật nguy hiểm. Các hệ thống quét an ninh thường tích hợp tính năng chiếu tia X với tính năng phát hiện kim loại để thu được thông tin đáng tin cậy.

Kiểm tra an ninh bằng tia X rất hiệu quả

3.4. Ứng dụng tia X trong công nghệ cơ khí

Tia X được sử dụng trong các camera phóng xạ để kiểm tra các khuyết tật của sản phẩm đúc. Phương pháp thử nghiệm này hiện đang được sử dụng rất phổ biến trong lĩnh vực công nghệ cơ khí giúp phát hiện lỗi và thực hiện sửa đổi dễ dàng mà không làm hỏng sản phẩm.

4. Cẩn thận hạn chế ảnh hưởng từ tia X

Ngoài những ứng dụng phổ biến của tia X trong đời sống thì không thể phủ nhận loại tia này có những tác hại rất tiêu cực. Tuy nhiên, tác hại vẫn có thể được hạn chế thông qua những lưu ý sau:

– Không chụp X-quang nhiều lần trong thời gian ngắn, chỉ thực hiện theo chỉ định của bác sĩ.

– Cần có thiết bị che chắn các bộ phận dễ bị ảnh hưởng bởi tia X như tuyến giáp, buồng trứng của phụ nữ hay tinh hoàn của nam giới.

– Người bị suy giảm miễn dịch hoặc bệnh tim bẩm sinh tuyệt đối không nên chụp X-quang vì có nguy cơ phơi nhiễm và ung thư cao hơn.

– Hạn chế tối đa việc chụp X-quang cho phụ nữ mang thai, và nếu cần thiết sẽ có phương án phòng ngừa để bảo vệ, che chắn vùng bụng.

Những biện pháp phòng ngừa cần thiết để tránh ảnh hưởng của tia X

Trên đây là những thông tin chi tiết về tia X cũng như những ứng dụng của tia X trong đời sống ở các lĩnh vực khác nhau. Không thể phủ nhận đây là một phát hiện khoa học vô cùng hiện đại. Tuy nhiên, đừng quên tìm hiểu rõ tác hại để hạn chế sử dụng và để cơ thể bị ảnh hưởng.