Nhiễm phóng xạ: Khái niệm, biểu hiện, hậu quả

Chu Văn An

Nguy cơ phơi nhiễm phóng xạ và những hậu quả khó lường luôn là mối quan tâm hàng đầu của cộng đồng khoa học. Khi tiếp xúc với mức độ bức xạ vượt quá ngưỡng cho phép, cơ thể chúng ta sẽ bị tổn hại nghiêm trọng. Vậy tiếp xúc với bức xạ là gì? Và tại sao nó lại nguy hiểm đến vậy? Hãy cùng LabTrường Chu Văn An tìm hiểu sâu hơn vấn đề này nhé.

1. Ô nhiễm phóng xạ là gì?

Ngộ độc phóng xạ là tình trạng cơ thể bị tổn thương nghiêm trọng do tiếp xúc quá nhiều với bức xạ ion hóa trong một khoảng thời gian nhất định. Khi lượng bức xạ hấp thụ vượt quá ngưỡng an toàn, các tế bào trong cơ thể sẽ bị phá hủy, gây ra nhiều hậu quả nghiêm trọng cho sức khỏe.

Ngộ độc phóng xạ xảy ra khi cơ thể tiếp xúc với bức xạ ở mức lớn hơn ngưỡng an toàn

Mức độ tổn thương do tiếp xúc với bức xạ phụ thuộc trực tiếp vào liều bức xạ mà cơ thể hấp thụ. Sievert (Sv) và grey (Gy) là hai đơn vị đo lường thường được sử dụng để đánh giá mức độ nghiêm trọng của việc tiếp xúc với bức xạ, trong đó Sievert phản ánh tác động sinh học của bức xạ lên cơ thể.

2. Các hình thức tiếp xúc với bức xạ

Phơi nhiễm bức xạ có thể xảy ra dưới hai hình thức chính: chiếu xạ và ô nhiễm phóng xạ.

Tiếp xúc với bức xạ bên ngoài: Các chất phóng xạ bám vào da và quần áo, gây tổn thương các mô bề mặt, từ đó gây ra những ảnh hưởng xấu đến cơ thể.

Tiếp xúc với bức xạ bên trong: Các chất phóng xạ xâm nhập vào cơ thể qua đường hô hấp và tiêu hóa, gây tổn thương các cơ quan nội tạng. Lúc này, việc loại bỏ bức xạ ra khỏi cơ thể tương đối phức tạp.

Xạ trị để điều trị ung thư có thể gây phơi nhiễm phóng xạ ở bệnh nhân

Sự chiếu xạ:

Trong trường hợp này, cơ thể tiếp xúc trực tiếp với tia bức xạ. Tùy theo cường độ và phạm vi chiếu xạ mà bệnh nhân có thể bị ảnh hưởng toàn bộ cơ thể hoặc chỉ một phần cơ thể. Chiếu xạ thường được sử dụng trong điều trị ung thư, nhằm tiêu diệt tế bào ung thư. Tuy nhiên, nếu liều phóng xạ quá cao có thể gây ra những tác dụng phụ nghiêm trọng, thậm chí đe dọa tính mạng.

Tiếp xúc với bức xạ do ô nhiễm phóng xạ:

Hình thức này xảy ra khi cơ thể tiếp xúc với chất phóng xạ, chẳng hạn như bụi phóng xạ hoặc thực phẩm hoặc nước bị ô nhiễm. Ô nhiễm phóng xạ có thể xảy ra cả bên trong và bên ngoài cơ thể.

• Tiếp xúc với bức xạ bên ngoài: Các chất phóng xạ bám vào da và quần áo, gây tổn thương các mô bề mặt, từ đó gây ra những ảnh hưởng xấu đến cơ thể.
• Tiếp xúc với bức xạ bên trong: Các chất phóng xạ xâm nhập vào cơ thể qua đường hô hấp và tiêu hóa, gây tổn thương các cơ quan nội tạng. Lúc này, việc loại bỏ bức xạ ra khỏi cơ thể tương đối phức tạp.

3. Việc tiếp xúc với bức xạ gây ra những tác hại gì cho sức khỏe con người?

Bức xạ ion hóa gây tổn hại nghiêm trọng cho tế bào sống, đặc biệt là DNA và RNA – hai phân tử mang thông tin di truyền. Khi tiếp xúc với bức xạ, các phân tử này bị phá hủy, làm gián đoạn quá trình phân chia tế bào và dẫn đến nhiều hậu quả khó lường.

Bức xạ có thể ảnh hưởng trực tiếp đến DNA và RNA, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến cơ thể

Một đặc điểm đáng chú ý của ngộ độc phóng xạ là các triệu chứng thường xuất hiện muộn. Ở giai đoạn đầu, bệnh nhân có thể không cảm thấy bất kỳ dấu hiệu bất thường nào. Chỉ khi tổn thương tế bào đạt đến một mức độ nhất định thì các triệu chứng mới bắt đầu xuất hiện rõ ràng.

Những hậu quả nghiêm trọng có thể xảy ra khi cơ thể tiếp xúc với liều lượng phóng xạ cao bao gồm:

4. Triệu chứng thường gặp khi cơ thể bị nhiễm độc phóng xạ

Tùy theo liều lượng tia xạ mà cơ thể tiếp xúc mà biểu hiện lâm sàng ở bệnh nhân sẽ khác nhau. Ở giai đoạn đầu, người bệnh thường có cảm giác buồn nôn, nôn mửa dữ dội. Tiếp theo, một số triệu chứng điển hình khác có thể xuất hiện như:

• Rối loạn tiêu hóa: Tiêu chảy, nôn ra máu, phân có máu.
• Rối loạn thần kinh: Đau đầu, chóng mặt, mất phương hướng.
• Rối loạn tạo máu: Rụng tóc, mệt mỏi, thiếu máu.
• Sốt.
• Huyết áp không ổn định.
• Nhiễm trùng cơ thể do hệ thống miễn dịch suy yếu.

Người nhiễm phóng xạ có triệu chứng rõ ràng

5. Phương pháp chẩn đoán và xử lý ô nhiễm phóng xạ

Quy trình khám người tiếp xúc với bức xạ

Để chẩn đoán chính xác tình trạng ngộ độc phóng xạ, các chuyên gia y tế sẽ căn cứ vào tiền sử phơi nhiễm phóng xạ, các triệu chứng lâm sàng và kết quả của nhiều xét nghiệm khác nhau. Các xét nghiệm cận lâm sàng thường được yêu cầu bao gồm:

• Đánh giá chức năng tủy xương: Hoàn thành xét nghiệm phân tích tế bào máu lặp đi lặp lại nhiều lần để theo dõi sự thay đổi số lượng bạch cầu, đặc biệt là tế bào lympho, giúp đánh giá mức độ tổn thương và tiên lượng bệnh.
• Đánh giá tổn thương cơ quan: Xét nghiệm nồng độ amylase, protein phản ứng C (CRP), citrulline, FLT3 và interleukin-6 giúp xác định mức độ tổn thương ở các cơ quan khác nhau như tuyến tụy, gan, đường tiêu hóa và tủy xương.
• Đánh giá tế bào học: Xét nghiệm tế bào học giúp phát hiện các bất thường về nhiễm sắc thể, cung cấp thông tin về mức độ tổn thương DNA và khả năng phục hồi của tế bào.

Phương pháp điều trị phơi nhiễm phóng xạ

Người bệnh cần được khử trùng càng sớm càng tốt

Điều trị tập trung vào việc giảm độc tính, thúc đẩy quá trình phục hồi và bảo vệ các cơ quan bị tổn thương. Một số biện pháp điều trị điển hình bao gồm:

Khử nhiễm

Khử nhiễm ngay lập tức là rất quan trọng để bảo vệ sức khỏe của những người tiếp xúc với bức xạ. Quá trình làm sạch bao gồm cởi bỏ quần áo bị ô nhiễm, rửa cơ thể bằng xà phòng, rửa mũi họng và súc miệng để loại bỏ càng nhiều chất phóng xạ khỏi da và màng nhầy càng tốt. Những biện pháp này giúp ngăn chặn sự phát tán của chất phóng xạ vào bên trong cơ thể, giảm thiểu nguy cơ hít phải, nuốt phải hoặc xuyên qua vết thương, từ đó giảm thiểu tác hại của chất phóng xạ lên cơ thể.

Chữa tủy xương bị tổn thương

Một số protein đặc biệt có khả năng kích hoạt sản xuất bạch cầu, từ đó ngăn chặn tác động của tia xạ lên tủy xương. Phương pháp điều trị bằng thuốc tận dụng cơ chế này để hạn chế nguy cơ nhiễm trùng.

Chữa ngộ độc bên trong cơ thể

Phương pháp điều trị bằng tia xạ sẽ tập trung vào việc hạn chế tổn thương các cơ quan trong cơ thể. Tùy theo loại tia mà bệnh nhân tiếp xúc mà bác sĩ sẽ lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp.

Phần kết luận

Để được hỗ trợ về ô nhiễm phóng xạ, vui lòng liên hệ với chúng tôi

Với những chia sẻ trên, LabTrường Lê Hồng Phong hy vọng có thể giúp các bạn hiểu rõ hơn về ô nhiễm phóng xạ và những hậu quả mà nó gây ra. Nếu bạn có bất kỳ câu hỏi nào khác hoặc muốn tìm hiểu thêm, đừng ngần ngại liên hệ với chúng tôi. Đội ngũ chuyên gia của LabTrường Lê Hồng Phong sẽ hỗ trợ bạn nhiệt tình và chu đáo.